Hilversum - Emmastraat 5 - Sint Vituskerk

⇐ (522696) monumentenregisterComplexnummer: 522696

Introductie

Grotendeels vijfbeukige neogotische kruisbasiliek met ver uitspringend transept en hoge westtoren. De kerk maakt onderdeel uit van het kerkelijk complex 522696, waartoe ook de pastorie en het parochiehuis behoren.

Kenmerken

• Datering: 1890-1892
• Architect: P.J.H. & J.Th.J. Cuypers
• Bouwstijl: neogotiek
• Rijksmonument sinds: 31 augustus 1976

Geschiedenis

De huidige St. Vituskerk verving een kerkgebouw uit 1786, dat te klein geworden was voor de groeiende parochie. Voorheen lag op deze locatie ten zuidoosten van de Hilversumse dorpskern, in het verlengde van de Groest, een schuilkerk. De kerk en parochie zijn gewijd aan de heilige Vitus, die in de middeleeuwen een belangrijke beschermheilige voor het Gooi was. De huidige kerk en pastorie zijn in twee jaar tijd gebouwd voor ruim 225.000 gulden. Aanvankelijk leek de toren niet gebouwd te kunnen worden vanwege geldgebrek, maar dankzij een inzamelingsactie van twee invloedrijke parochianen kon de toren alsnog gebouwd worden. Joseph Cuypers (1861-1949) werkte het ontwerp van zijn vader Pierre Cuypers uit. De later bekend geworden architect K.P.C. de Bazel was opzichter bij de bouw. Op 5 september 1892 werd de kerk ingewijd door de aartsbisschop van Utrecht, waaronder Hilversum destijds nog viel. De St. Vituskerk was daarmee de eerste van acht rooms-katholieke kerkgebouwen in Hilversum, die na 1853 werden opgericht. Tegenwoordig is de kerk de grootste nog bestaande neogotische kerk van Nederland. De beeldbepalende 98 meter hoge toren is de hoogste neogotische kerktoren van het land. In de jaren 2000 tot ca. 2010 heeft een omvangrijke restauratie van de kerk plaatsgevonden met behulp van de kanjersubsidie.

Beschrijving exterieur

De kerk is een groots opgezette, deels vijfbeukige neogotische kruisbasiliek, waarvan de architectuur teruggrijpt op verschillende varianten van de gotiek. Er zijn zowel verwijzingen naar de vroege Franse gotiek, naar de Engelse en tevens naar de Nederlandse gotiek. De keuze uit verschillende varianten van de gotiek is kenmerkend voor de latere periode in het oeuvre van architect Cuypers. De bakstenen gevels worden door gele speklagen verlevendigd. Opvallend zijn ook de karakteristieke topgevels met steekkappen van de lichtbeuk, die het exterieur van de kerk een zeer monumentaal karakter geven. Op de kruising van schip en transept staat een hoge dakruiter. Aan de oostzijde van het transept bevinden zich twee veelhoekige traptorentjes. Aan de zuidoostzijde staat een sacristie en aan de zuidwestkant, naast de toren, de pastorie. De kerk wordt verlicht door middel van lancetvensters in tripletvorm en in de transeptgevels in groepen van vijf. De vijfzijdig gesloten koorapsis is voorzien van een omgang. De hoge westtoren bevat een vierkante romp en wordt bekroond door een zeer hoge houten naaldspits met balustraden, wimbergen en vier hoekspitsen.

Beschrijving interieur

Het interieur is grotendeels in verschillende kleuren schoonmetselwerk uitgevoerd, zogenaamde constructieve polychromie. Het geheel rust op zandstenen bundelpijlers met gebeeldhouwde kapitelen. Opvallend zijn de houten netgewelven over lichtbeuken. Deze zijn ontleend aan het houten gewelf in de Grote of St. Bavokerk in Haarlem. De zijbeuken en koorapsis zijn overdekt door bakstenen kruisribgewelven. De viering heeft een dito stergewelf. Het interieur is grotendeels in de oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Vermeldenswaardig zijn de zandstenen altaren uit het atelier van Mengelberg (Utrecht) en Cuypers & Stolzenberg (Roermond), geschilderde kruiswegstaties (1860) van A. Brouwer en gebrandschilderde vensters van Frans Nicolas en Henri Jonas. In de rechter zijbeuk bevinden zich enkele ramen van Max Weiss, afkomstig uit de in 1993 afgebroken O.L. Vrouw van Goede Raadkerk in Utrecht. Het orgel van de firma Van den Brink, tegenwoordig opgesteld in het noordtransept, dateert uit 1859 en stond aanvankelijk in het vorige kerkgebouw.

Bronnen en verwijzingen

• Archimon
• De geschiedenis van de St.-Vitus-kerk Hilversum
• Dudok Architectuur Centrum
• Het bestek is weer leidend: restauratie Sint Vituskerk in Hilversum
• Reliwiki

Zie ook

Hoort bij deze thema's

• Kerken
• Kerkenvisies
• Thema/Kerkelijke ensembles (Let op: pagina bestaat niet.)
• Thema/Religieuze gebouwen (Let op: pagina bestaat niet.)
• Monumenten

Trefwoorden

Hilversum, Vituskerk, Cuypers

Begrippen

neogotiek

Specialist(en)

• Albert Reinstra
• Herman Wesselink

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---