Warnsveld - Rijksstraatweg 127 - t Velde

⇐ (526688) monumentenregisterMonumentnummer: 526688

Introductie

Omgracht terrein met op de uiterste westpunt de hoofdburcht van het laatmiddeleeuwse kasteel 't Velde.

Kenmerken

• Datering: diverse bouwperioden vanaf circa 1390
• Bouwstijl: n.v.t.
• Architect: n.v.t.
• Rijksmonument sinds: 7 November 2005

Geschiedenis en omschrijving

Het Kastelenlexicon, een database van het Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats (Nederlandse Kastelenstichting), bevat uitgebreide informatie over dit object. Zie de link naar het Kastelenlexicon onder het kopje Bronnen en verwijzingen.

Omgeving

Ten westen van het huis bevindt zich een eveneens omgracht terrein met daarop een koetshuis. Een deel van het terrein kan in oorsprong de voorburcht zijn geweest.

Canon van Nederland, venster 25 - Sara Burgerhart

In dit huis werd in 1747 Johanna Magdalena Catharina Judith van Dorth geboren, kortweg bekend als freule Van Dorth (ged. Warnsveld, 7-5-1747 – gest. Winterswijk 22-11-1799). De freule van Dorth is voor zover bekend de enige vrouw uit de geschiedenis van de Nederlandse Republiek die ter dood werd veroordeeld door een militaire rechtbank. Bovendien is zij, afgezien van de in 1947 geëxecuteerde ‘jodenjaagster’ Ans van Dijk, de enige vrouw in de Nederlandse geschiedenis die om politieke redenen is terechtgesteld. Hoe is het zover kunnen komen en waarom is zij nooit de heldin van het orangisme geworden, ook al was ze daar een fel en uitgesproken voorstander van? Dit had alles te maken met haar weinig inschikkelijke en vaak ronduit moeilijke karakter, waardoor ze zich al op jonge leeftijd, een clandestiene verhouding en een plan tot schaking, een dubieuze reputatie verwierf. In de loop van haar leven werd dit niet beter. Familietwisten, onaangenaam gedrag, geld- en schuldenkwesties, een veroordeling waren aan de orde van de dag. Haar uiteindelijke terechtstelling was het gevolg van de politieke ontwikkelingen van die dagen en een lokale steekpartij. Op 27 augustus 1799 landde erfprins Willem in Noord-Holland en veroverde een deel van de provincie. Het Uitvoerend Bewind van de Bataafse Republiek vaardigde daarop een noodverordening uit, waarin een standrechtelijk doodvonnis werd afgeroepen over iedereen die op enige wijze aanleiding zou geven ‘tot samenrottingen en oproer’. Dit kon de freule niet afschrikken en ze organiseerde een soort triomfantelijke intocht in Lichtevoorde en Groenlo, die echter op niets uitdraaide. Evenals de invasie van erfprins Willem overigens. Ondertussen had zich in Lichtevoorde bij een herbergruzie een steekpartij voorgedaan waarbij een bekende plaatselijke patriot, Frederik Resink, om het leven kwam. Overeenkomstig haar karakter prees de freule deze daad uitbundig en riep zelfs op tot meer bloedvergieten.

Er werd een onderzoek ingesteld en op 18 september werd ze gearresteerd, op verdenking van oproerstokerij en betrokkenheid bij de moord op Resink. Zij werd opgesloten in het tuchthuis te Arnhem.

Haar berechting werd opgedragen aan een militair tribunaal dat op 5 oktober in Winterswijk werd geïnstalleerd. Op 21 november veroordeelde deze geïmproviseerde rechtbank de 52-jarige Judith van Dorth ter dood wegens hoogverraad, onder expliciete verwijzing naar de noodverordening van het Uitvoerend Bewind. De executie volgde binnen de voorgeschreven 24 uur. Op vrijdag 22 november 1799 werd Judith van Dorth door een vuurpeloton gefusilleerd. Haar stoffelijk overschot is bijgezet in de hervormde kerk van Lichtevoorde.

Voor deze tekst is dankbaar gebruikgemaakt van de biografie in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland van het Huygens Instituut.

Bronnen en verwijzingen

• Fermin, Bert, In de wijnkelder van ‘t Velde. Archeologisch onderzoek in Huis ’t Velde in Warnsveld, Zutphen 2018.
• Harenberg, Jan, De havezate 't Velde bij Warnsveld, Alphen aan den Rijn 2001.
• Huygensinstituut, Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.
• Jas, Jorien, Frank Keverling Buisman, Elyze Storm-Smeets, et al. red., Kastelen in Gelderland, Utrecht 2013, 540-542.
• Kastelenlexicon

Zie ook

Monumenten

• Lichtenvoorde - Rentenierstraat 9 - Johanneskerk

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumentenregister - Canon van Nederland
• Rijksmonumentenregister - Canonvenster 25: Sara Burgerhart (1782)
• Monumenten - Kastelen, landhuizen en parken

Hoort bij deze thema's

• Kastelen (Let op: pagina bestaat niet.)
• landhuizen en parken (Thema/Kastelen landhuizen en parken) (Let op: pagina bestaat niet.)
• Monumenten
• Thema/Canon van Nederland (Let op: pagina bestaat niet.)

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---