Ede - Bij Vossenakker - Mausoleum op de Paasberg
< Rijksmonumenten⇐ (532041) monumentenregisterMonumentnummer: 532041
Introductie
In een plantsoen gelegen mausoleum voor gesneuvelde verzetsstrijders uit Ede.
Kenmerken
- Datering: 1946
- Architect: J. Brands (mausoleum), J.T.P. Bijhouwer (plantsoen)
- Rijksmonument sinds: 12 juli 2013
Historie
Ede werd op 17 april 1945 bevrijd. Al snel na de bevrijding werd het idee geboren om een blijvende herinnering in het leven te roepen aan hen die in de strijd waren gevallen. Er werd daarop een comité gevormd dat zorg zou dragen voor een concrete herinnering. De locatie op de Paasberg was al snel in beeld en in eerste instantie was het plan om daar een gemeenschappelijk graf voor gevallen verzetsstrijders aan te leggen. Het idee van een mausoleum kwam nadat het comité meer geld ter beschikking kreeg dan verwacht. De Edese bouwkundige Jan Brands gevraagd om een ontwerp te maken voor het mausoleum. Naast Brands begon ook A. ten Ham, van de Edese boom- en rozenkwekerij, met opmetingen ter plekke. Ondertussen werd de Wageningse landschapsarchitect dr. J.T.P. Bijhouwer (1893-1974) aangetrokken als adviseur. Een eerste ontwerp was begin augustus 1945 gereed. Na aanpassingen lag er in mei 1946 een definitief ontwerp. Binnen het ontwerp paste nu ook een beeld dat door de beeldhouwer Vincent Pieter Semeyn (Piet) Esser (1914-2004) ontworpen werd.
Het ontwerp van het plantsoen is door Bijhouwer vooral ingepast in het bestaande terrein, waarbij hij vooral op het effect van de beleving heeft gelet. Zo maken het open terrein voor het mausoleum en de omarming van de bomen en struiken erachter en naar de zijden een optimale beleving van het mausoleum mogelijk.
Al in september 1945 werd gestart met de bouw van het monument. Canadese militairen van de 7de Canadese Infanterie Brigade die in Ede gelegerd waren in afwachting van hun thuisreis, werkten mee aan de bouw van het mausoleum. Zo egaliseerden de Canadezen met hun bulldozers een deel van de Paasberg en regelde men het transport van materiaal. Op 6 november 1945 werd een kleine metalen plaquette onthuld ter herinnering aan de hulp van de Canadezen.
Rijksmonument
In 2009 heeft de gemeente Ede een waardering laten maken door een funerair deskundige. Daaruit kwam naar voren dat het mausoleum mogelijk bescherming verdiende als rijksmonument. De gemeente Ede heeft daarna deze status aangevraagd en de aanvraag is vervolgens erkend door de minister. Op 12 juli 2013 is het mausoleum met plantsoen ingeschreven in het monumentenregister onder nummer 532041.
Waardering
Het mausoleum bestaat uit een circa 25 meter lange, eenvoudige, strak vormgegeven, wand van baksteen en tufsteen op een verhoogd terras. Op het mausoleum zijn meerdere plaquettes met inscripties ter nagedachtenis van de verzetsstrijders en teksten uit de Bijbel aangebracht. In het mausoleum bevinden zich 40 grafnissen, waarvan er thans 30 gevuld zijn. Achter de nissen bevindt zich een lage bergruimte. Het terras, met een geometrisch patroon van vierkante betontegels en bakstenen banen, wordt van de omringende begroeiing gescheiden door een lage bakstenen muur met tufstenen rand.
Bovenop het mausoleum staat het door Esser ontworpen bronzen beeld uit 1947 dat 'de gevallen strijder' die zich weer verheft, symboliseert. Links voor het mausoleum bevindt zich een vlaggenmast op een hoge hardstenen sokkel. In het gazon, tegen de Vossenakker aan, is een bakstenen gedenksteen de metalen plaquette met inscriptie aangebracht ter nagedachtenis aan de hulp van de Canadese soldaten.
Het park heeft een padenpatroon van licht gebogen lijnen met daar omheen afwisselend open delen en beplanting. Het bosplantsoen aan weerszijden van deze paden omarmt het gazon en richt de blik van de toeschouwer automatisch op het mausoleum. Direct achter het mausoleum is een laagblijvende taxus geplant met daarachter zowel loof- als dennenbomen. Een dergelijke aanplant is ook terug te vinden in het bosplantsoen ter weerszijden van het gazon.
Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met stichting Dodenakkers.
Bronnen en verwijzingen
- Foto's van het mausoleum in de Beeldbank
- Mausoleum op website Nationaal Comité 4 en 5 mei
- Bok, L.A.H.; Mausoleum Ede. Waardestellend onderzoek en advies beheersmaatregelen, Amsterdam 2009.
Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 4 apr 2024 om 03:01.