Amersfoort - Langegracht 36 - Elleboogkerk
< Rijksmonumenten⇐ (7955) monumentenregisterMonumentnummer: 7955
Introductie
Voormalig kerkgebouw, na brand getransformeerd tot expositieruimte.
Kenmerken
- Datering: 1820-1848
- Architect: Th. Molkenboer (uitbreiding 1847-1848); bureau Verlaan & Bouwstra (huidige kapconstructie 2011-2012)
- Bouwstijl: neoclassicisme
- Rijksmonument sinds: 4 januari 1966
Geschiedenis
De Elleboogkerk, tot 1963 gewijd aan Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming, dateert uit 1820 en was daarmee de tweede rooms-katholieke kerk in Amersfoort die werd opgericht in de periode van de godsdienstvrijheid vanaf 1795. Voordat het huidige kerkgebouw ontstond, stonden hier achtereenvolgens enkele schuilkerken die werden bediend door de paters Capucijnen en Franciscanen. De nieuwe kerk werd in twee etappes gebouwd: in 1820 ontstonden het schip en de voorgevel en in 1846-1847 werd de kerk naar een ontwerp van architect Theo Molkenboer (1796-1863) vergroot met een transept en een koor. Bij het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie (1853) kreeg de kerk de status van parochiekerk.
In 1963 fuseerde de parochie met de nabijgelegen St. Franciscus Xaveriuskerk en werd de Elleboogkerk gesloten. Sindsdien heeft het gebouw diverse functies gehad, waaronder een kantoor. In de jaren zestig is ook de toren wegens bouwvalligheid verwijderd en begin jaren negentig keerde deze weer terug. In 1998 werd in de voormalige kerk het Armando-museum geopend. In oktober 2007 woedde er een grote brand, waardoor daken en toren instortten. De kunstwerken van Armando gingen daarbij verloren. In 2011-2012 is de kerk herbouwd en uitwendig hersteld. Van binnen is het gebouw leeg gebleven: de pijlers en gewelven keerden niet meer terug. Er kwam een nieuwe houten kap met lichtstraat, ontworpen door bureau Verlaan & Bouwstra. Tegenwoordig fungeert de Elleboogkerk als expositieruimte.
Beschrijving exterieur
De kerk was van oorsprong een driebeukige neoclassicistische hallenkerk met niet-uitspringend dwarsschip en recht gesloten koor. Het schip telt zeven traveeën en wordt verlicht door middel van rondboogvensters met natuurstenen traceringen. Het dak boven de koorsluiting is afgewolfd, de transeptgevels zijn tuitgevels. In de achtergevel van het koor zit een klein rond venster. Het schipdak is in het midden vlak afgedekt en bevat tegenwoordig een lichtstraat. De dakvlakken zijn voorzien van zwartgrijze Hollandse pannen. De bakstenen zijgevels worden geaccentueerd door pilasters. De voorgevel bestaat uit twee grote spitsboogvensters in de zijvlakken en een vooruitspringend middendeel, waarin zich de ingang bevindt, onder een kroonlijst met halfzuilen. Daarboven zit een spitsboogvenster met fronton, waarboven een achthoekige houten toren van twee geledingen oprijst. De bovenste geleding is opengewerkt, daaronder zitten galmgaten. De zijkanten van de voorgevel zijn afgedekt met een kroonlijst met balustrade.
Beschrijving interieur
Het van oorsprong driebeukige interieur was gepleisterd. Over de middenbeuk bevond zich een tongewelf dat op een kroonlijst en ionische zuilen rustte. De zijbeuken waren vlak afgedekt. Sinds de brand van 2007 zijn de pijlers en gewelven verdwenen, waardoor tegenwoordig sprake is van een grote rechthoekige zaal die gestript oogt. Van de oorspronkelijke kerkruimte zijn de rondboogvensters en het versmalde koor nog herkenbaar. Het glas-in-lood is niet meer aanwezig, met uitzondering van het kleine roosvenster in het koor. De ruimte wordt afgedekt door een houten zelfdragende kap met lichtstraat. De kapconstructie bestaat uit stijve driehoeken en ijzeren trekstangen. Ter hoogte van het transept en de ingangszijde rust de kap op een stalen draagconstructie.
Bronnen en verwijzingen
Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 29 feb 2024 om 04:07.