Amersfoort - 't Zand 29 - St. Franciscus Xaveriuskerk

⇐ (8079) monumentenregisterMonumentnummer: 8079

Introductie

In de straatwand gelegen driebeukige hallenkerk.

Voorgevel vanuit het oosten. Foto: Reliwiki / Rob den Boer, 2015

Kenmerken

• Datering: 1816-1817
• Architect: T. Wittenberg, Th. Molkenboer (vergroting 1851)
• Bouwstijl: neoclassicisme
• Rijksmonument sinds: 4 januari 1966

Geschiedenis

De rooms-katholieke St. Franciscus Xaveriuskerk staat op de plaats van een schuilkerk uit circa 1715, die werd bediend door de paters Jezuïeten. De huidige kerk dateert uit de periode van na de Bataafse omwenteling, waarin rooms-katholieken en andere kerkgenootschappen dezelfde rechten kregen als de hervormden. De stedenbouwkundige ligging van de kerk aan ’t Zand herinnert nog enigszins aan de geïsoleerde maatschappelijke positie van de katholieken vanaf de Reformatie. Omdat de kerk van voor 1824 dateert, is het geen waterstaatskerk. Wel is de kerk in de voor die periode kenmerkende neoclassicistische stijl gebouwd.

Beschrijving exterieur

De kerk is een driebeukige hallenkerk op een rechthoekige plattegrond met een schip van vijf traveeën diep, een smal transept en een uitwendig rechthoekig koor met sacristie. De bakstenen voorgevel bestaat uit gepleisterde pilasters, een kroonlijst en een fronton en bevat drie grote spitsboogvensters boven de entree. De gevel wordt bekroond door een zeshoekig opengewerkt klokkentorentje. Het schip en het transept worden verlicht door middel van rondboogvensters.

Beschrijving interieur

Het gepleisterde interieur bevat ionische zuilen ter ondersteuning van een kroonlijst en plafonds. Het middenschip is door een tongewelf voorzien van gestuukte ornamenten overdekt en de vierkante zijbeukstraveeën hebben vlakke plafonds. De halfrond gesloten apsis wordt geaccentueerd door ionische pilasters en een kroonlijst en bevat een klein bovenlicht in het gewelf. De kruising bij het transept wordt gedekt door een vlak koepelgewelf, gedecoreerd met een reliëf in de vorm van een rozet. Ter weeszijden van het priesterkoor bevinden zich kleine, halfrond gesloten zijkapellen die met gebogen cassettenplafonds zijn afgedekt. De rijke neobarokke altaren stammen uit de bouwtijd van de kerk. Hiermee lijkt het kerkinterieur geïnspireerd te zijn door de liturgische en artistieke opvattingen tijdens de Contrareformatie. Het orgel van de firma Bätz uit 1819 is afkomstig uit de remonstrantse kerk in Utrecht.

Bronnen en verwijzingen

• H.A.W. Kuiper, 'St. Franciscus Xaverius, "'t Zand"-Amersfoort; de vergroting van het kerkgebouw in 1851' in: "Parochiegids" Amersfoort, oktober 1971, p.15-17
• Reliwiki: de Nederlandse database over religieuze gebouwen

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Thema/Kerkelijke ensembles (Let op: pagina bestaat niet.)
• Kerken
• Monumenten
• Thema/Religieuze gebouwen (Let op: pagina bestaat niet.)

Trefwoorden

Kerken

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---