Aanmelden
Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar het menu
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Lezen
Formulier bekijken
Geschiedenis weergeven
Pagina exporteren
Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Dekzandreliëf De Kraats
U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen:
gebruikers
,
beheerders
.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.
Elementtype
Aardkundig
Status
*
Publiceren
Ter redactie
In bewerking
Niet publiceren
Naam gebied
*
Provincie
*
Drenthe
Flevoland
Friesland
Gelderland
Groningen
Limburg
Noord-Brabant
Noord-Holland
Overijssel
Utrecht
Zeeland
Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding
Bestand uploaden
Samenvatting
*
Gebied met waardevol en goed zichtbaar dekzandreliëf (ruggen, vlaktes en dalen) ten westen van Bennekom in het zuiden van Gelderse Vallei. Op deze plekken liggen fraaie en goed zichtbare exemplaren van paraboolduinen te zien. Dit reliëf is grotendeels ontstaan tijdens het laatste deel van de laatste ijstijd. Doordat ze vaak smal zijn en bedekt met een plaggendek vallen ze goed op in het landschap, gemiddeld steken de ruggen 1 à 2 meter boven het omliggende gebied uit.
Aardkundig fenomeen (primair)
*
en (overige), Periode(s)
*
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd
Gevormd door
*
denudatie
golven
getij
landijs
mens
meren
permafrost
rivieren
smeltwater
tektoniek
veenvorming
wind
Kenmerkendheid
*
* Klassiek voorbeeld van een groot paraboolduin uit de laatste ijstijd. * Sterk bepalend voor cultuurlandschap, oude bewoning en voorkomen esdekken.
Kennis over
dit gebied
==Ontstaansgeschiedenis== ===Glaciaal bekken na de voorlaatste ijstijd=== Gelderse Vallei is een glaciaal tongbekken ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, in het Laat-Saalien (150.000 jaar geleden). Ter hoogte van de Gelderse Vallei was een ijstong aanwezig, die de ondergrond opstuwde tot de stuwwallen van de westelijke Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Na het terugtrekken van de ijskappen is dit bekken weer opgevuld met o.a. smeltwaterafzettingen en brakwater afzettingen uit het warme Eemien. ===Paraboolduinen uit de laatste ijstijd=== Tijdens de laatste ijstijd (het Weichselien, 115.000-11.700 jaar geleden) bereikte het landijs Nederland niet, maar het klimaat was koud en de vegetatie was spaarzaam (afwisselend toendra en poolklimaat). Vanaf de hogere zandgronden van de Veluwe spoelde hellingmateriaal af, vooral tijdens smelt van de bovenste laag van de bodem in het voorjaar en zomer (solifluctie). Dit materiaal is als afspoelwaaiers in de Gelderse Vallei afgezet, tijdens drogere periodes verwaaide dit materiaal werd het afgezet als dekzand. Het zichtbare reliëf stamt vooral van net na het koudste deel van de laatste deel van de laatste ijstijd. De ruggen zijn voornamelijk tijdens het laatste deel van het Laat Pleniglaciaal (vanaf 28.000 jaar geleden) en in het begin van het Laat-Glaciaal (rond 15.000 jaar geleden) gevormd. In dit deel van de Gelderse Vallei zijn grote paraboolduinen gevormd, waarvan die bij De Kraats het meest zichtbare is (Afb.1.). Waarschijnlijk bestaat het gebied uit meerdere generaties paraboolduinen. Van noord naar zuid zijn drie generaties te onderscheiden. De middelste daarvan bestaat wederom uit drie generaties: de meest westelijke ligt ter hoogte van Harselo en de Kraats. Ten oosten daarvan ligt een subtiele kam bij Rozendaal, de jongste rug ligt bij Hul en Harn. Het zand van de kammen van de oudere generaties is grotendeels weer terecht gekomen in de jongste generaties, die nog het beste bewaard is gebleven aan de oostrand van het gebied. ===Holoceen: vernatting en plaggendekken=== In het Holoceen warmde het klimaat verder op en werd het ook natter. Door kwel vanaf de Veluwe is dit gebied altijd vrij nat geweest. In de natte laagtes tussen de dekzandruggen kon lokaal veenvorming optreden, het veengebied tussen Veenendaal en Wageningen is daar een restant van. Omdat dekzandruggen hoger in het landschap lagen, vormen deze de belangrijkste oude bewoningslocaties. Na de middeleeuwen werden ze nog eens opgehoogd met plaggendekken, waardoor het reliëf verder versterkt werd. ==Huidige aardkundige processen== geen ==Bodems en waterhuishouding== Het gebied is vrij nat omdat het onder invloed staat van kwel vanaf de Veluwe. De dekzandruggen zijn vanwege hun hogere ligging droger. Op deze ruggen liggen vooral hoge enkeerdgronden of podzolgronden met een cultuurdek. In de laagtes liggen natte beekeerdgronden. ==Relatie met archeologie en cultuurhistorie== * Op de dekzandkoppen liggen oude kromme wegen. * Het reliëf van de dekzandruggen wordt versterkt door de esdekken. ==Verder lezen== * Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64. * Maarleveld, G. C., & Van der Schans, R. P. H. P. (1961). De dekzandmorfologie van de Gelderse Vallei. * Scholte Lubberink, H.B.G., Keunen L.J. & Willemse, N.W. (2015). [https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2015/01/01/op-het-kruispunt-van-de-vier-windstreken Op het kruispunt van de vier windstreken, Synthese Oogst voor Malta onderzoek de Gelderse Vallei (Utrechts-Gelders zandgebied)], Nederlandse Archeologische Rapporten 48, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort. * Verbraeck, A. (1984). Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland 1: 50.000, Blad Tiel West (39W) en Tiel Oost (39O). Rijks Geologische Dienst, Haarlem. ==Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed== * GEA-object: 39O4 De Kraats: paraboolvormig dekzandcomplex * Van Beusekom 2007: GL 80 (onbenoemd)
Afbeelding uploaden
Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:
upload
een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑
Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB!
kopieer de Afbeelding code
en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓
pas de code aan
:
BESTANDSNAAM
,
BIJSCHRIFT
en
BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst)
Herhaal dit voor elke afbeelding.
[[Bestand: BESTANDSNAAM|400px|rechts|thumb|BIJSCHRIFT|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen
[[Bestand: Paraboolduin de kraats.png|400px|rechts|thumb|Afb.1. Fragment van de Geomorfologische Kaart van Nederland (2022) van het gebied rondom De Kraats. Er liggen meerdere paraboolvormige duinen in dit gebied, deze zijn weergegeven in geel. Andere kleurtinten binnen het gebied geven dekzandvlaktes en dekzandwelvingen aan, waar het duin overheen is geblazen. |alt=Fragment van de Geomorfologische Kaart van Nederland (2022) van het gebied rondom De Kraats. Er liggen meerdere paraboolvormige duinen in dit gebied, deze zijn weergegeven in geel. Andere kleurtinten binnen het gebied geven dekzandvlaktes en dekzandwelvingen aan, waar het duin overheen is geblazen.]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Dekzandreliëf noordoostelijke Gelderse Vallei (Aardkundig erfgoed/Dekzandreliëf noordoostelijke Gelderse Vallei)
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Panorama Landschap - Gelderse Vallei
Dekzandreliëf (beheermodel)
Gerelateerd aan thema
Landschap (Thema/Landschap)
Aardkundig erfgoed (Thema/Aardkundig erfgoed)
Trefwoorden
Gelderse Vallei, dekzandrug, paraboolduin
Specialisten
Harm Jan Pierik
Kleine bewerking
Opslaan
Wijzigingen bekijken
Annuleren