Glas-in-lood - herplaatsen

Introductie

Wanneer je een nieuwe en geschikte plek zoekt voor een glas-in-loodraam dat uit zijn oorspronkelijke context verwijderd is, of zal worden verwijderd, kun je een aantal stappen doorlopen. Deze stappen zijn voortgekomen uit ervaringen die zijn opgedaan bij verschillende casestudies uit de praktijk. Uiteindelijk hangt het van allerlei omstandigheden af welke aspecten tenslotte bij de herplaatsing prevaleren. Bij het scheppen van een acceptabele nieuwe ambiance zijn concessies vaak onvermijdelijk, maar zolang de nieuwe setting voldoende op de oorspronkelijke situatie lijkt is er veel gewonnen; de echte betekenis van een monumentaal kunstwerk ligt in de zichtbaarheid ervan.

Afb. 1. Glas-in-loodraam van Pieter Hofman

Afb. 2. Glas-in-loodraam, voormalige Biscuitfabriek Meursing, (ontwerper raam; Van Dam), aan het Smallepad in Amersfoort (afgebroken en herplaatst in de kantine van de RCE)

[[Bestand:]]

Afb. 3. Glas-in-loodraam, van de voormalige Biscuitfabriek Meursing herplaatst aan het Smallepad in Amersfoort in de kantine van de RCE. Foto: Geertje Huisman

Afb. 4 Twee Glas-in-loodpanelen, uit de Rijksakademie Amsterdam, (ontwerper raam; Richard Roland Holst) (1868-1938) Amsterdam uit de Rijkscollectie, uitvoering Atelier Bogtman

Context

Het is een nobel streven om relieken zo dicht mogelijk bij hun oorspronkelijke context te willen houden, maar als dat niet mogelijk is, dan is iedere serieuze poging te prefereren boven plaatsing in een (museum)depot of het kunstwerk aan te bieden op de vrije markt. In een aantal gevallen mag een kunstwerk niet ontvreemd worden omdat de eigenaar/ beheerder verplicht is om de monumentale kunst te behouden.

Van smal naar breed

Een nuttige strategie om een geschikte locatie te vinden kan zijn om van smal naar breed te redeneren. Het kunstwerk kan herplaatst worden op een andere locatie binnen het oorspronkelijke gebouw, in nieuwbouw op het oorspronkelijke terrein of binnen een instelling met dezelfde functie als het gebouw waarin het kunstwerk zich oorspronkelijk bevond, een instelling in dezelfde plaats, regio of provincie.

Vervolgens spelen aspecten als zichtafstand, lichtinval en evt. aanlichting een rol, dus de oorspronkelijke situatie moet idealiter worden vastgelegd voordat de glasramen worden uitgenomen, bij voorkeur fotografisch. Om de verhoudingen te laten zien is het nuttig een persoon voor de ramen te plaatsen. Leg een dossier aan om alles in vast te leggen. Zorg voor opnames die gemaakt zijn op verschillende tijden van de dag, om de lichtinval goed vast te leggen. Verzamel zoveel mogelijk informatie over het glasraam. Dit kan tesamen met een ‘statement of significance’ erg nuttig zijn wanneer er beslissingen genomen worden over de inpassing van ramen en een restauratieve behandeling. Het is een goede manier om het spectrum van opties te verbreden en kan leiden tot een optimaal ‘gebruik’ van het betreffende kunstwerk.

Do’s en dont’s

De ervaringen en do’s en dont’s van herplaatsing van glas-in-loodramen die in de praktijk zijn opgedaan, zijn te lezen in het artikel van Huisman, G.G.H. The reinstallation of stained glass windows in interior architectural settings in the Low Countries: selected case studies (Glas-in-lood - herplaatsen do’s en dont’s), dat is gepubliceerd in Roëmich, H., Lookeren Campagne, K. van. (red) ICOM Committee for Conservation, Working Group "Glass and Ceramics" and Forum of the International Scientific Committee for the Conservation of Stained Glass (Corpus Vitrearum-ICOMOS) (gezamenlijke conferentie oktober 2013 Amsterdam), Zwolle 2013 pp. 119-128.

Herplaatsing glasramen Pieter Homan

Een set glasramen van de Haagse sierkunstenaar Pieter Homan (1885-1965) uit de Rijkscollectie is succesvol herplaatst in een rijksmonument in Den Haag waar de Nuffic zetelt. In onderstaande video wordt kort belicht hoe de restauratie van de ramen van Hofmans in zijn werk is gegaan. Aan het woord is Henk van Kooy, glazenier in Historisch Delfshaven.

Herplaatsing glasramen Richard Roland Holst

Twee glas-in-loodpanelen van Richard Roland Holst (1868-1938) uit de Rijkscollectie zijn in 2023 herplaatst in de Domkerk van Utrecht. De ramen zijn rond 1957 door het Rijk uit de Rijksakademie in Amsterdam ‘gered’ van een zolder, vanwege de vangnetfunctie. Ze lagen vervolgens een aantal decennia in een depot. Na nader onderzoek, mede naar de herkomst van de ramen, is er een cultuurhistorische waardebepaling gedaan en werd bepaald dat deze ramen in aanmerking kwamen voor herplaatsing in een openbaar gebouw. Ze zijn in 2022 gerestaureerd ten behoeve van een expositie. Een oproep in het RCE tijdschrift (nr. 2 mei 2023) in de rubriek ‘Kunst zoekt plek’ leverde een geschikte locatie op. In de context van de Domkerk waar zich al meerdere ramen van Roland Holst bevinden en een recente verwerving van een ontwerptekening, maken deze plek tot een zeer geschikte herplaatsingslocatie.

Zie ook

Artikelen

• Glas-in-lood - herplaatsen do’s en dont’s

Hoort bij deze thema's

• Glas
• Glas-in-lood

Trefwoorden

herplaatsen, herplaatsing, glas-in-lood, glasramen

Specialist(en)

• Geertje Huisman

---