Aanmelden
Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar het menu
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Lezen
Formulier bekijken
Geschiedenis weergeven
Pagina exporteren
Artikel bewerken: IJzergallusinkt en inktvraat
U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen:
gebruikers
,
beheerders
.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.
Elementtype
Artikel
Status
*
Publiceren
Ter redactie
In bewerking
Niet publiceren
Voorkeurslabel
*
Artikelsoort
Afbeelding
Behoud en beheer
Collectie
Lijst van ... artikelen
Locatie
Materiaal
Methoden en technieken
Object
Overig
Persoon
Proces
Standpunt
Wetten en regelingen
Introductie
IJzergallusinkt is een inktsoort die vanaf de late oudheid tot op heden wereldwijd gebruikt is. In de meeste archieven, bibliotheken en collecties met tekeningen worden dan ook objecten met ijzergallusinkt aangetroffen. Bestanddelen van deze inktsoort kunnen het materiaal van de drager (papier of perkament) aantasten. Dit gecompliceerde proces heet inktvraat. Om te weten hoe dragers met ijzergallusinkt het beste kunnen worden bewaard, is het belangrijk om meer te weten over ijzergallusinkt en inktvraat, en hoe deze de conditie van dragers kunnen aantasten.
Omschrijving
== IJzergallusinkt == IJzergallusinkten bevatten vier onmisbare grondstoffen: water of wijn als vloeistof, arabisch gom als bindmiddel en ijzer(II)sulfaat in combinatie met een plantaardig materiaal (bijvoorbeeld galnoten) dat tannine bevat, als kleurend bestanddeel. De kleurende stof is dus een metaal-organisch complex. Als ijzer(II)ionen met tannine of galluszuur reageren, ontstaat een lichtgekleurd product dat aan de lucht oxideert tot een donker complex, ijzer(III)gallaat. Bij deze reactie komt zwavelzuur vrij. Inktrecepten vermelden in de regel een overmaat aan ijzer(II)sulfaat dat aanwezig blijft in de zure oplossing. Om met de inkt te kunnen schrijven worden soms suiker, wijn, ureum of azijn toegevoegd. Met ijzergallusinkt vloeien dus verschillende componenten in de papieren drager. == Inktvraat == De natuurlijke veroudering van papier wordt versneld door de componenten waaruit ijzergallusinkt is opgebouwd. Dat proces heet inktvraat en ontstaat door het gelijktijdig optreden van twee soorten aantasting: zure hydrolyse van cellulose (door de overmaat aan zwavelzuur) en gekatalyseerde oxidatie (door de overmaat aan ijzer(II)ionen). Bij inktvraat verplaatsen de inktcomponenten zich in het papier. Het zwavelzuur dringt ver door buiten het gebied van de inkt, terwijl de ijzer(II)ionen in de directe omgeving van de inkt blijven. De zure hydrolyse tast dus het papier rondom de inkt aan, de oxidatie beperkt zich tot de inktlijnen. == Conditie en conservering == De complexiteit van inktvraat door ijzergallusinkten, en welke gevolgen dit heeft voor de conditie, en daarmee behoud en beheer, van de dragers is uitgebreid onderzocht door een internationale groep onderzoekers. De inzichten zijn samengebracht op de [https://www.irongallink.org/index.html The Iron Gall Ink website]. Het conserveringsonderzoek naar de aantasting van papier door ijzergallusinkt resulteerde in methoden om aangetaste werken te behandelen. Er is een ''condition rating systeem'' ontwikkeld voor objecten met ijzergallusinkt, een non-destructieve indicatortest voor schadelijke ijzerionen en een restauratiemethode tegen inktvraat. Deze kennis is wereldwijd het fundament voor huidige behandelmethoden van door inktvraat aangetaste werken op papier. ===Internationale onderscheiding=== Op 14 februari 2024 ontvingen Han Neevel en Birgit Reissland, onderzoekers van het Rijkserfgoedlaboratorium van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de ''Award for Distinction in Scholarship and Conservation'' voor bovengenoemd onderzoek naar inktvraat. De prijs werd uitgereikt door de ''College Art Association'' (CAA) en het ''American Institute for Conservation'' (AIC), tijdens het 112e congres van de CAA in Chicago. ==Meesters op papier== Op kunst-technologisch gebied werkten onderzoekers van de RCE samen met vele conservatoren, restauratoren en conserveringswetenschappers om de geschiedenis van inktproductie te achterhalen en tekeninkten die door Hollandse meesters zijn gebruikt, te identificeren. Hierdoor is het bijvoorbeeld mogelijk om uitspraken te doen over de oorspronkelijke kleuren van inmiddels verkleurde tekeningen van Vincent van Gogh en Rembrandt. Inktonderzoek maakt het mogelijk om tot nu toe onbekende facetten van de creatie van meestertekeningen op papier te ontdekken en te vertellen. ===Toonaangevende inkt-projecten=== Enkele samenwerkingsprojecten waarin het inktonderzoek een belangrijke rol speelt: * [https://www.rijksmuseum.nl/en/research/our-research/print-room/drawings/drawing-out-rembrandt DoRe - Drawing out Rembrandt], in samenwerking met Rijksmuseum Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Universiteit van Utrecht en [https://www.nicas-research.nl/projects/drawing-out-rembrandt/ NICAS], het ''Netherlands Institute for Conservation+Art+Science'' * [https://www.vangoghmuseum.nl/nl/over/kennis-en-onderzoek/afgeronde-onderzoeksprojecten/revigo/resultaten-revigo-onderzoek-tekeningen ReViGo - Reassessing Vincent van Gogh], project in het ''Science4arts programme'' van ''Netherlands Organisation for Scientific Research'' (NWO), o.a. samenwerking met het Van Gogh Museum, Universiteit Delft en Universiteit Tilburg * [https://cordis.europa.eu/project/id/EVK4-CT-2001-00049/results InkCor – development of a non-aqueous treatment for ink corroded manuscripts], Europees project onder leiding van ''National and University Library of Slovenia'' * Nederlands Inktvraat Project, in samenwerking o.a. met Teylers Museum Haarlem, Stadstarchief Rotterdam, Nationaal Archief Den Haag * ''Project Rembrandt: Drawings and Paintings'', samenwerking met Rijksmuseum Amsterdam * Van Gogh’s Atelierpraktijk in Context, samenwerking met het Van Gogh Museum en Shell Nederland == De Iron Gall Ink website== * [https://www.irongallink.org/index.html The Iron Gall Ink website]
Afbeelding uploaden
Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:
upload
een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑
Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB!
kopieer de Afbeelding code
en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓
pas de code aan
:
BESTANDSNAAM
,
BIJSCHRIFT
en
BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst)
Herhaal dit voor elke afbeelding.
[[Bestand: BESTANDSNAAM|400px|rechts|thumb|BIJSCHRIFT|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen
[[Bestand: 600px-IJzergallusinkt tekening op papier.jpeg|400px|rechts|thumb|Pentekening met ijzergallusinkt op papier|alt=Pentekening op papier]] [[Bestand: Graad 4 zeer slechte conditie.jpg|400px|rechts|thumb|Inktvraat in vergevorderd stadium|alt=Voorbeeld van inktvraat: papier met gaten]]
Gerelateerde
artikelen
Lid van
thema's
Collectiebeheer (Thema/Collectiebeheer)
Collecties (Thema/Collecties)
Procedés en technieken (Thema/Procedes en technieken)
Restaureren (Thema/Restaureren)
Trefwoorden
Begrippen
Begrip uit de RCE thesaurus
Specialisten
Birgit Reissland
Frank Ligterink
Han Neevel
Kleine bewerking
Opslaan
Wijzigingen bekijken
Annuleren