Attentielijst bedreigde wilde bomen en struiken - Zeeland
Introductie
Per provincie is een zogenoemde attentielijst gemaakt, met daarin alle soorten bedreigde wilde bomen en struiken van die provincie. Dit is de attentielijst voor Zeeland.
Inheemse soorten met wilde populaties in Zeeland
Wilde bomen en struiken zijn in Zeeland niet algemeen. Door de diverse overstromingen in de loop van de tijd zijn talloze kleine landschapselementen, met name heggenlandschappen verdwenen. Slechts op een enkele plek zijn soortenrijke heggenlandschappen behouden zoals de Goesse Poel op Zuid-Beveland. Bijzonder zijn de duinstruwelen met soms grote oppervlakten zoals op Schouwen. Een aantal oude landgoederen in het hoger gelegen kustgebied zijn van overstromingen gespaard gebleven. In de oude parkbossen met hakhoutverleden zijn wilde bomen en struiken behouden. In Zeeuws Vlaanderen met name zien we nog enkele oude boskernen.
Attentielijst
| Wetenschappelijke naam | Nederlandse naam |
|---|---|
| Crataegus monogyna | Eenstijlige meidoorn |
| Euonymus europaeus | Wilde kardinaalsmuts |
| Fagus sylvatica | Beuk |
| Fraxinus excelsior | Es |
| Populus nigra | Zwarte populier |
| Ribes nigrum | Zwarte bes |
| Rosa caesia | Behaarde struweelroos |
| Rosa x gremlii | Schijnegelantier |
| Rosa dumalis | Kale struweelroos |
| Rosa x inodora | Schijnkraagroos |
| Rosa micrantha | Kleinbloemige roos |
| Rosa rubiginosa | Egelantier |
| Rosa sherardii | Berijpte viltroos |
| Rosa x subcanina | Schijnhondsroos |
| Rosa x subcollina | Schijnheggenroos |
| Rosa tomentella | Beklierde heggenroos |
| Rosa tomentosa | Viltroos |
Soortbeschrijvingen
Eenstijlige meidoorn
Crataegus monogyna
Kwetsbaar
In Zeeland is van de meidoorns alleen de eenstijlige meidoorn als wilde meidoornsoort vastgesteld. De meidoorns zijn door de overstromingen op grote schaal in aantal verminderd. Nabij Goes (Nisse, de Goesse poel) is een laatste restant van een groot heggenlandschap met meidoorns en diverse andere houtige gewassen. Opmerkelijk zijn een paar fraaie gevlochten heggen in Zeeuws-Vlaanderen. De meidoorn is al van ca. 9000 jaar geleden in ons land bekend.
Aanbevelingen
Ofschoon de eenstijlige meidoorn niet direct bedreigd is, is de wilde meidoorn kwetsbaar. Meidoorns zijn lichtminners die bij donker wordende milieus in bossen en struwelen in de knel komen. Aanplant van inheemse, maar niet-autochtone meidoorns zijn bedreigend voor de Zeeuwse meidoorns. Extra aandacht voor de zeldzame vlechtheggen in Zeeuws-Vlaanderen is extra aan te bevelen. Meidoorns in heggen en houtsingels adequaat snoeien. Intensieve snoei is cultuurhistorisch van belang. Uitgegroeide bloeiende en vruchtdragende meidoorns zijn ecologisch waardevol. Een gevarieerd en cyclisch beheer heeft de voorkeur zodat er verschillende stadia naast elkaar voorkomen. Vergroting van kleine populaties is vaak noodzakelijk, bij voorkeur door natuurlijke verjonging.
Wilde kardinaalsmuts
Euonymus europaeus
Kwetsbaar
De wilde kardinaalsmuts is vrij algemeen in het kustgebied (duinen) en de leem- en kleibodems van de rivier- en beekdalen. Het is een soort van bosranden, struwelen en heggen. Er zijn weinig archeobotanische vondsten, pas vanaf 1000 v. Chr., maar aangenomen wordt dat de soort al heel lang aanwezig was. De soort komt vrij zeldzaam in de duinstrook van Zeeland voor en op een enkele plek in heggen zoals die van de Goesse Poel. Door talrijke aanplant van niet-autochtoon plantmateriaal wordt wilde kardinaalsmuts in toenemende mate genetisch bedreigd. De spinselmot lijkt kardinaalsmutsen soms te schaden, maar zelfs na intensieve vraat blijkt de struik steeds weer volop bladeren te vormen.
Aanbevelingen
Voor de wilde kardinaalsmuts in heggen geldt een adequaat snoeibeheer. Intensieve snoei is cultuurhistorisch van belang. Uitgegroeide bloeiende en vruchtdragende struiken zijn ecologisch waardevol. Een gevarieerd en cyclisch beheer heeft de voorkeur zodat er verschillende stadia naast elkaar voorkomen. Wilde kardinaalsmutsen in bossen dienen vrijgesteld te worden zodat de groeiplaats licht genoeg blijft. Waar de soort voorkomt is natuurlijke verjonging meestal geen probleem.
Beuk
Fagus sylvatica
Ernstig bedreigd
Of de wilde beuk nog voorkomt in Zeeland is niet zeker. Vermoedelijk heeft de soort de tijd overleefd in oude heggen zoals die van Berkenbosch op Walcheren. Die dateert waarschijnlijk uit de 18e of late 17e eeuw. De beuk komt vanaf ca. 1000 v. Chr. voor in de Lage Landen.
Aanbevelingen
De mogelijk laatste groeiplaats van de wilde beuk op Walcheren is een uitgegroeide vlechtheg, die grote waardering oogst bij het wandelend publiek. Belangrijk is om de oude snoeivorm zoveel mogelijk in stand te houden, zonder de heg op de oorspronkelijke snoeihoogte terug te brengen. Inboet zou met hetzelfde genetische materiaal vanuit de bestaande oude heg opgekweekt moeten worden.
Gewone es
Fraxinus excelsior
Bedreigd
De gewone es is tenminste vanaf 6000 v. Chr. in ons land. Al in de prehistorie wist men de kwaliteit van het buigzame hout te waarderen. De es was vanouds belangrijk als veevoederboom. Wilde essen komen vooral voor als hakhoutcultuur. De es is een boom van de rijkere en vochthoudende bodems. De es komt verspreid voor in het heggenlandschap van de Goesse Poel en in een enkel bosje in Zeeuw-Vlaanderen en wordt bedreigd door de essentaksterfte.
Aanbevelingen
De es wordt in het afgelopen decennium sterk bedreigd door de essentak-sterfte, een schimmelziekte. Ook de wilde essen in de Genenbank hebben sterk te lijden onder de ziekte. Onderzoek naar mogelijke resistentie door het Centrum Genetische Bronnen Nederland is gaande. Wilde essenlocaties staan sowieso onder druk door de achteruitgang van bosranden en houtwallen. Aan te bevelen is om ondanks de essentak-sterfte niet te snel over te gaan tot kap en te bezien hoe de essen reageren. Ook vanwege de rijkdom aan cultuurhistorie is het van belang om de essen zolang mogelijk te laten staan om studie van historische beheervormen te bestuderen en vast te leggen. De mogelijk minder gevoelige of resistente wilde essen dienen zo goed mogelijk behouden te worden.
Zwarte populier
Populus nigra
Bedreigd
Of de wilde zwarte populier nog voorkomt in Zeeland is een onderwerp van discussie. Bij Vrouwenpolder staan enkele groepen van enorme, meerstammige, uitgegroeide zwarte populieren. Omdat zwarte populieren in het verleden middels stekken lokaal werden vermeerderd en aangeplant is de kans op genetisch wilde populieren hier niet uit te sluiten. In ieder geval maken de grillige en grote stammengroepen een grote indruk.
Aanbevelingen
Belangrijk is om de bestaande zwarte populieren goed in beeld te houden en te sparen bij beheermaatregelen in de duinen.
Zwarte bes
Ribes nigrum
Kwetsbaar tot bedreigd
Wilde zwarte bes is landelijk zeldzaam, maar kan plaatselijk in broekbossen in grote populaties optreden. In Zeeland komt de zwarte bes alleen in de duinen van Schouwen-Duiveland voor.
Aanbevelingen
Vanwege de kleine populatie is de zwarte bes in Zeeland kwetsbaar. Vooral verdroging is een factor. Plaatselijk is vrijstelling en vergroting van kleine populaties van belang, bij voorkeur door natuurlijke verjonging.
Wilde rozen
Rosa ssp. Veel wilde rozensoorten zijn ernstig bedreigd. Over het soortbegrip van de wilde rozen is veel discussie. Dat heeft alles te maken met de ingewikkelde genetica van de rozen. Een aantal soorten wilde rozen zal al kort na de IJstijd onze streken bereikt hebben, tenminste vanaf 8000 v. Chr. Diverse rozentaxa kunnen waarschijnlijk als gestabiliseerde hybriden worden opgevat. Veel inheemse rozen met wilde populaties maken deel uit van de duinstruwelen. Enkele ervan zijn talrijk zoals de hondsroos, de heggenroos en de beklierde hondsroos. Ernstig bedreigd zijn: behaarde struweelroos (Rosa caesia), kleinbloemige roos (Rosa micrantha), kale struweelroos (Rosa dumalis) en berijpte viltroos (Rosa sherardii). Daarnaast zijn er gestabiliseerde hybriden: schijnkraagroos (Rosa x inodora), schijnheggenroos (Rosa x subcollina) en schijnhondsroos (Rosa x subcanina).
Bedreigd
Viltroos (Rosa tomentosa)
Kwetsbaar
Beklierde heggenroos (Rosa tomentella) en schijnegelantier (Rosa x gremlii) De positie van de egelantier (Rosa rubiginosa), is onduidelijk omdat die in het verleden ook zijn aangeplant. De hybride van de stijlroos en de hondsroos (Rosa x andegavensis) is op één plek aangetroffen. Omdat dit taxon ook in de Vlaamse kustgebieden is aangetroffen is de autochtoniteit niet uit te sluiten.
Aanbevelingen
Rozen zijn lichtminners die bij donker wordende milieus in bossen en struwelen in de knel komen. Natuurontwikkelingsprojecten, die soms rigoureus worden uitgevoerd om stuivend duin te bevorderen, kunnen zowel gunstig als ongunstig zijn afhankelijk van de mate waarin er rekening met de rozen wordt gehouden. Het advies is om bij uitvoering van projecten alle aanwezige rozen te sparen zodat er geen groeiplaatsen van zeldzame rozensoorten verloren gaan. Bosrandprojecten leiden vaak tot verslechtering van rozengroeiplaatsen. Een goede registratie van rozengroeiplaatsen en integratie en behoud ervan bij het beheer is hier geboden.
Tekst: Lodewijk van Kemenade en Bert Maes. Meer informatie: wildebomen.nl.
Zie ook
Artikelen- Attentielijst bedreigde wilde bomen en struiken
- Bedreigde wilde bomen en struiken - soortbeschrijvingen
Provinciale attentielijst Zeeland
Specialist(en)
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 21 sep 2023 om 03:01.