Bussum - Brinklaan 40A - Onze Lieve Vrouwekerk

(513238) monumentenregister Monumentnummer: 513238

Introductie

In baksteen opgetrokken kerk, centraalbouw afgedekt door een koepel.

Voorgevel van de kerk uit het oosten. Foto: Herman Wesselink, 2019

Koorapsis met siermetselwerk uit het noordwesten. Foto: Herman Wesselink, 2019

Kenmerken

• Datering: 1920-1921
• Architect: J.Th.J. Cuypers, P.J.J.M. Cuypers jr.
• Bouwstijl: neobyzantijns, expressionisme
• Rijksmonument sinds: 5 december 2000

Geschiedenis

De kerk, gewijd aan Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand, was de tweede rooms-katholieke parochiekerk in Bussum, opgericht sinds 1853. Aan het begin van de twintigste eeuw was de katholieke bevolking van Bussum dusdanig gegroeid dat de oprichting van een tweede parochie noodzakelijk was geworden. De kerk staat aan de Brinklaan even ten noorden van het centrum. De architect was Joseph Cuypers (1861-1949), geassisteerd door zijn zoon Pierre Cuypers jr. (1891-1982). Het gebouw was de eerste van vier koepelkerken van deze architecten uit de jaren 1920. De kerk staat ook bekend onder de namen "Koepelkerk" of "Mariakerk". Op 19 december 1921 werd de kerk in gebruik genomen en op 21 oktober 1924 volgde de consecratie (heiliging) door de bisschop van Haarlem. Sinds de sluiting van de Vituskerk, Jozefkerk en H. Hartkerk is de Mariakerk tegenwoordig de enige rooms-katholieke kerk in Bussum die nog in gebruik is. In 1999-2000 is het kerkgebouw gerestaureerd.

Beschrijving exterieur

De Mariakerk is opgezet als een grote centraalbouw op een kruisvormige plattegrond, met een kort en breed schip, transept, koor en ruime zijkapellen. De kerk is niet georiënteerd: het koor ligt op het westen. De vergrote viering heeft in de basis de vorm van een achthoek en verjongt (versmalt) zich naar boven toe tot een twintig-zijdige koepel met tamboer. Links naast de hoofdingang bevindt zich een veelhoekig gesloten doopkapel. De zijbeuken aan de noord- en zuidzijde zijn uitgebouwd ten behoeve van devotiekapellen, waaronder voor de patrones van de kerk. De apsis aan de westzijde is zeer expressief vormgegeven door middel van een gewelfde gevelopbouw, geaccentueerd door verticale decoratieve muurdammen. De twintig-zijdige koepel is meloenvormig en heeft op de top een kleine lantaarn. De tamboer is verlicht door middel van venstertripletten en bevat expressionistisch siermetselwerk. De hoofdingang aan de oostzijde bevat een mozaïek uit de bouwtijd met een afbeelding van de patrones van de kerk. Alle kappen van de kerk, inclusief de koepel, zijn bedekt met rode Hollandse pannen. Aan de zuidzijde van de kerk staat de pastorie uit 1925, ontworpen door N. Rigter en ten noorden ligt een voormalige meisjesschool van dezelfde architect uit 1928.

Beschrijving interieur

Het weidse interieur is ontworpen volgens de opvattingen van de Liturgische Beweging: het zicht op het altaar is door het minimaliseren van het aantal pijlers optimaal. Het vrijwel geheel als schoonmetselwerk uitgevoerde interieur wordt gedomineerd door de twintig-zijdige koepel die inwendig is voorzien van een koepelgewelf van gele baksteen dat op geprofileerde ribben van rode baksteen rust. De koepel wordt gedragen door vierkante pijlers en rondbogen. De apsis is voorzien van veelkleurige schilderingen in uit 1950 van de hand van François Mes, voorstellende Maria ten Hemelopneming (apsiskalot) met de twaalf apostelen (wandnissen). De schilderingen in de zijkapellen zijn inmiddels verdwenen. De gebeeldhouwde kruiswegstaties van Mari Andriessen uit ca. 1932 zijn afkomstig uit de in 1991 gesloopte H. Hartkerk in Bussum. Het hoofdorgel van de fa. Pels (Alkmaar) uit 1934 is thans niet meer in gebruik. Het Steinmeyer-orgel uit 1923 in het transept stond voorheen in de Clemenskerk in Hilversum en is in 2012 in de Koepelkerk herplaatst. In de zijbeuken bevinden zich gebrandschilderde vensters uit de bouwtijd van de kerk, vervaardigd door Lambert Lourijsen. Dezelfde glazenier maakte ook de ramen in de voorgevel en (vermoedelijk) ook in de tamboer van de koepel.

Bronnen en verwijzingen

• Historische Kring Bussum
• Reliwiki
• Website Het Gooi

Zie ook

Begrippen

Expressionisme, koepelkerken, pastorieën, centraalbouw, glas-in-loodramen, muurschilderingen, koepelgewelven, gewelven en gewelfschilderingen

Specialist(en)

• Albert Reinstra
• Herman Wesselink

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.