Horst - Sint Lambertusplein 16 - Sint Lambertuskerk

(532048) monumentenregister Monumentnummer: 532048

Introductie

Kerk met klokkentoren, atrium en binnenplaats gebouwd in 1951-52 naar ontwerp van Alfons Boosten met oude inventaris uit de voorgaande kerk. Representatief laat werk van architect Boosten. De kerk verving de in 1944 verwoeste gotische kerk op dezelfde plaats.

Kenmerken

• Datering: 1951-1952
• Architect: A.J.N. Boosten
• Kunstenaars: G. Franssen, J. ten Horn, D. Wildschut
• Bouwstijl: traditionalisme
• Rijksmonument sinds: 20 mei 2016

Deze tekst is afkomstig van de niet meer bestaande website Monumentale Interieurs (monumentaleinterieurs.nl) en dateert uit circa 2019. Het platform Monumentale Interieurs was onderdeel van het Programma Interieurs (2015-2019) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Tekst: Albert Reinstra

De Sint-Lambertuskerk is een naoorlogs gebouw dat samen met  de middeleeuwse kerkschatten en oude beschilderde beelden, een fraai interieurensemble vormt. 

Verwoesting

In de maanden oktober en november 1944 voltrekt zich een ramp in het Limburgse Horst aan de Maas. Eerst vliegt bij een beschieting de oude rooms-katholieke kerk in brand. Het vuur wordt gelukkig bedwongen en een deel van de belangrijke kerkinventaris direct veiliggesteld en opgeborgen. Kort daarna echter verwoesten terugtrekkende Duitsers de kerk en toren.

Wederopbouw

In 1945 neemt de net geïnstalleerde en ambitieuze pastoor-deken Leonard Debye het voortouw bij de wederopbouw. Alphons Boosten wordt aangesteld als architect en ontwerpt een driebeukige hallenkerk met aan weerskanten een smalle, lage processiegang. Onder het priesterkoor in de middenbeuk komt een crypte. Het koor zelf wordt afgesloten door een ronde sacramentskapel met een torenachtige bovenbouw en een karakteristiek spitsje. Een hoge klokkentoren, sterk afwijkend van vorm, sluit aan op de noordelijke zijbeuk. Hij bestaat uit een vierkante onderbouw met beneden de Mariakapel en erboven een opengewerkte, achtkantige opbouw met luidklokken. De westzijde van de kerk is al even opvallend. Voor het gevelfront met hoofdentree en roosvenster is een binnenhof gecreëerd met lage, overdekte galerijen en slechts twee poorten. Tussen galerij en noordelijke processiegang bevindt zich een ronde toren die als doopkapel is ingericht.

Kunstenaars

Pastoor-deken Debye stelt hoge eisen aan de binnenkant, de inrichting en afwerking van het gebouw. Eigentijdse kunstenaars als Jos ten Horn, Gilles Fransen en Daan Wildschut worden uitgenodigd voor het kleurige glas in lood, beeldhouwer Piet Killaars vervaardigt marmeren kapitelen voor de beide zuilen van de sacramentstoren. Jean Huysmans en George Kemelings creëren het eigentijdse tabernakel op het sacramentsaltaar. 

Binnen het met betonnen pijlers gebouwde en met baksteen beklede casco wordt de middeleeuwse collectie kerkschatten subtiel ingepast. Speciaal ontworpen nissen en consoles in de processiegangen en het koor bieden plaats voor de veelkleurig beschilderde houten heiligenbeelden. Op het moderne Maria-altaar in de Mariakapel komt een retabel, dat bestaat uit twee zestiende-eeuwse zijluiken en een middenpartij met een vroeg-twintigste-eeuws Maria-icoon, omringd door houtsnijwerk uit 1925 dat de Boom van Jesse verbeeldt. Op de voorkant van de dubbelzijdig beschilderde luiken zijn Sint Joris, Sint Bernardus en Sint Eligius afgebeeld, terwijl de binnenzijde fragmenten van hun heiligenlevens toont. 

Liturgisch vaatwerk 

Tot de topstukken van de kerk behoort ook het gebeeldhouwde ensemble van de zogeheten Gregoriusmis, bestaande uit 16de-eeuwse zandstenen beelden en reliëfs waarin het lijden van Christus centraal staat. Een deel van de grote hoeveelheid liturgisch vaatwerk en textiel wordt nog altijd gebruikt. De zilveren kelken, cibories, ampullen, oliebusjes, wierookvaten en reliekhouders vormen ware schatten, net als de laatgotische torenmonstrans van verguld zilver uit omstreeks 1500.

Harmonie tussen middeleeuwen en wederopbouw

De inrichting van het kerkschip wordt gedomineerd door de orgelgalerij met het Vermeulen-orgel aan de westzijde en vier lange rijen met zorgvuldig vormgegeven banken gericht op het hoogaltaar. Boven de eikenhouten banken hangt hoog in de ruimte een 16de-eeuws Marianum, een beeld binnen een stralenkrans bestaande uit twee ruggelings tegen elkaar geplaatste Mariafiguren, dat mooi wordt aangelicht. De donkere kerk is namelijk nog voorzien van de destijds zeer moderne tl-verlichting, als eigentijdse kroonluchters, van Philips uit het begin van de jaren 1950. Eeuwenoude zilveren en geelkoperen kandelaars met kaarsen ondersteunen dit kunstlicht. 

De mooie mix van middeleeuwen en moderniteit maakt de Sint-Lambertuskerk tot een bijzonder ensemble. Parochie en Stichting Beheer Kunstschatten Sint-Lambertus Horst zijn zich hier terdege van bewust. Zij bouwen voort om dit erfgoed met zorg door te geven aan volgende generaties.

Bronnen en verwijzingen

• Aan de vergetelheid onttrokken : de kerken van architect Alphons Boosten, in het bijzonder de Sint-Lambertuskerk te Horst
• Alphons J.N. Boosten (1893-1951), architect
• Collectie Nieuwe Instituut R.K. Kerk H. Lambertus St. Lambertusplein (Horst)
• De Sint-Lambertuskerk te Horst
• De hemel op aarde : de Sint-Lambertuskerk in Horst en haar inventaris
• De restauratie van de houten beelden uit de collectie van de Sint-Lambertuskerk te Horst
• Forschungsstelle Glasmalerei des 20. Jahrhunderts e.v.
• In het spanningsveld tussen kerk en kunst : de Sint-Lambertuskerk in Horst van Alfons Boosten
• Kerkfotografie in Nederland
• Kerkgebouwen in Limburg
• Monumenten in Nederland Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland: Limburg - Horst, 2003, p. 163
• Reliwiki
• Stichting Beheer Kunstschatten Sint Lambertus
• Ware schoonheid of louter praal : de bisschoppelijke bouwcommissie van Roermond en de kerkelijke kunst van Limburg in de twintigste eeuw
• Wikimedia Commons Meer afbeeldingen van dit rijksmonument
• Wikipedia

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumenten - Wederopbouw (1940-1965)

Hoort bij deze thema's

• Kerken
• Kerkenvisies
• Kerkelijke ensembles
• Religieuze gebouwen
• Wederopbouw
• Wederopbouw 1940-1958

Begrippen

Traditionalisme, wederopbouw, Wederopbouwperiode en klokkentorens

Specialist(en)

• Albert Reinstra
• Herman Wesselink

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.