Rijksmonumenten - Wederopbouw (1940-1965)
Introductie
Rijksmonumenten uit de wederopbouwperiode (1940-1965).
Afb. 2. Gemaal H.J. Lovink, Biddinghuizen, 1956. Foto door A.J. van der Wal, 2004. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0
Wederopbouw... wat is dat?
Door de Tweede Wereldoorlog was er flinke oorlogsschade in Nederland. Rotterdam lag in puin en langs de Grebbelinie was schade, bijvoorbeeld in Rhenen. Ook andere steden en gebieden hadden erg te lijden gehad zoals Middelburg, Arnhem, Nijmegen, de Betuwe en Zeeland. Al in de oorlog waren er plannen gemaakt om de schade te herstellen. Bijvoorbeeld in Rotterdam het 'Basisplan voor de Wederopbouw van Rotterdam'. Het woord 'wederopbouw' is vervolgens synoniem geworden voor een periode ná de oorlog van het herstellen van de oorlogsschade en het weer opbouwen van Nederland.
Op 1 juli 1950 trad de Wederopbouwwet in werking. Aan de wet was een grootscheeps woningbouwprogramma verbonden. Dit moest onder andere de heersende woningnood oplossen. In het landelijk gebied werden grootscheepse ruilverkavelingsprogramma's uitgevoerd. De wet bleef van kracht tot 1965.
Programma aanwijzing rijksmonumenten Wederopbouwperiode
Nadat het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) was afgerond, bevatte het rijksmonumentenregister rijksmonumenten tot aan 1940. Nu kwam er uitzicht op bescherming van monumenten uit de daarop volgende jaren.
Ondertussen had de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) verkenningen uitgevoerd naar verschillende categorieën gebouwen uit de Wederopbouwperiode, bijvoorbeeld naar boerderijen, brandweerkazernes, militair erfgoed, ziekenhuizen en kerken. De erfgoedzorg had zich tot dan toe vooral bezig gehouden met traditionele bouwkunst, een traditioneel bouwbedrijf en dito materialen. De radicaal nieuwe tijd die de Wederopbouwperiode is, maakte het noodzakelijk om nieuwe kennis te verzamelen en inzicht te verkrijgen in de voorraad gebouwen en verschijnselen van die tijd. Ook het verhaal van deze periode moest verteld worden. Het was namelijk helemaal niet vanzelfsprekend dat gebouwen uit deze periode ook 'mooi' kunnen zijn. Integendeel, voor velen waren zij uitgesproken 'lelijk'. Dus stonden er ook publiekscampagnes op het programma om daarmee de bekendheid met en waardering voor deze periode te vergroten. Niet alleen door de rijksdienst is hieraan gewerkt. Ook gemeentes, erfgoedorganisaties, onderzoekers en journalisten hebben in ruime mate bijgedragen.
Dit alles bij elkaar heeft ertoe geleid dat uiteindelijk twee aanwijzingsprogramma's voor rijksmonumenten zijn uitgevoerd. In 2007 zijn een kleine honderd gebouwen uit de periode 1940-1958 aangewezen en in 2013 nog eens 89 uit de periode 1969-1965.
Kaart wederopbouw
- Kaart wederopbouw van de RCE. De Kaart Wederopbouw toont rijksmonumenten uit de periode 1940-1965 en 30 wederopbouwgebieden die vanwege hun cultuurhistorische waarde van nationaal belang zijn. Ook toont de kaart de diverse bouwsystemen die in opdracht van de RCE in deze gebieden zijn onderzocht.
Literatuur en bronnen (selectie)
Publicaties op initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
- Jacqueline von Santen, Marieke Kuipers. Monumenten van herrezen Nederland. Amersfoort : Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. - 2007 ; Zwolle : Waanders (distr.).
- Dorine van Hoogstraten, Ben de Vries ; tekstredactie Els Brinkman. Monumenten van de wederopbouw, Nederland 1940-1965 : opbouw en optimisme. Rotterdam : NAi010 Uitgevers. - 2013.
- Frans van Burkom, Yteke Spoelstra, Simone Vermaat (red.). Kunst van de wederopbouw, Nederland 1940-1965 : experiment in opdracht. Rotterdam : NAi010 Uitgevers. - 2013.
- Anita Blom (red.). Atlas van de wederopbouw, Nederland 1940-1965 : ontwerpen aan stad en land. Rotterdam : NAi010 Uitgevers. - 2013.
- Mascha van Damme. Interieurs uit 1940-1965. Amersfoort : Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. - September 2018. - PDF, 8 pagina's, online beschikbaar.
- Marieke Kuipers. Interieurs van herrijzend Nederland 1940-1965 : binnenruimten van een opkomende welvaartsstaat. Zwolle : WBooks. - 2019 ; Amersfoort : Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Video
Ter gelegenheid van de aanwijzing van 18 Rotterdamse rijksmonumenten liet de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2010 een korte film maken. De film Monumenten van Herrezen Nederland geeft een prachtig beeld van de Rotterdamse wederopbouwarchitectuur. Met muziek van Frederique Spigt.
Wederopbouwmonumenten uit de periode 1940-1958
De volgende monumenten horen bij deze hoofdcategorie:
Wederopbouwmonumenten uit de periode 1959-1965
De volgende monumenten horen bij deze hoofdcategorie:
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sDeze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mei 2024 om 03:01.