Rijksmonumenten - Wederopbouw (1940-1965)

Introductie

Rijksmonumenten uit de wederopbouwperiode (1940-1965).

Foto van een bruin treinstation met rechts een terras afgescheiden door windschermen. In de voorgrond liggen tegels met een schaakbordpatroon, met houten paaltjes en een lantaarnpaal. Op het plein voor het station staan planten en lopen meerdere mensen rond.
Afb. 1. NS-station, Vlissingen, 1950. Foto door Paul van Galen, 2007. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0
Foto van het gemaal achter een hek in een grasveld. Rechts in het beeld staat een lantaarnpaal.
Afb. 2. Gemaal H.J. Lovink, Biddinghuizen, 1956. Foto door A.J. van der Wal, 2004. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0
Kerkgebouw, klokkentoren en passerende fietser
Afb. 3. Sint Lambertuskerk, Horst. Foto door Sergé Technau, 2017. Beeldbank RCE, CC BY-SA

Wederopbouw... wat is dat?

Door de Tweede Wereldoorlog was er flinke oorlogsschade in Nederland. Rotterdam lag in puin en langs de Grebbelinie was schade, bijvoorbeeld in Rhenen. Ook andere steden en gebieden hadden erg te lijden gehad zoals Middelburg, Arnhem, Nijmegen, de Betuwe en Zeeland. Al in de oorlog waren er plannen gemaakt om de schade te herstellen. Bijvoorbeeld in Rotterdam het 'Basisplan voor de Wederopbouw van Rotterdam'. Het woord 'wederopbouw' is vervolgens synoniem geworden voor een periode ná de oorlog van het herstellen van de oorlogsschade en het weer opbouwen van Nederland.

Op 1 juli 1950 trad de Wederopbouwwet in werking. Aan de wet was een grootscheeps woningbouwprogramma verbonden. Dit moest onder andere de heersende woningnood oplossen. In het landelijk gebied werden grootscheepse ruilverkavelingsprogramma's uitgevoerd. De wet bleef van kracht tot 1965.

Programma aanwijzing rijksmonumenten Wederopbouwperiode

Nadat het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) was afgerond, bevatte het rijksmonumentenregister rijksmonumenten tot aan 1940. Nu kwam er uitzicht op bescherming van monumenten uit de daarop volgende jaren.

Ondertussen had de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) verkenningen uitgevoerd naar verschillende categorieën gebouwen uit de Wederopbouwperiode, bijvoorbeeld naar boerderijen, brandweerkazernes, militair erfgoed, ziekenhuizen en kerken. De erfgoedzorg had zich tot dan toe vooral bezig gehouden met traditionele bouwkunst, een traditioneel bouwbedrijf en dito materialen. De radicaal nieuwe tijd die de Wederopbouwperiode is, maakte het noodzakelijk om nieuwe kennis te verzamelen en inzicht te verkrijgen in de voorraad gebouwen en verschijnselen van die tijd. Ook het verhaal van deze periode moest verteld worden. Het was namelijk helemaal niet vanzelfsprekend dat gebouwen uit deze periode ook 'mooi' kunnen zijn. Integendeel, voor velen waren zij uitgesproken 'lelijk'. Dus stonden er ook publiekscampagnes op het programma om daarmee de bekendheid met en waardering voor deze periode te vergroten. Niet alleen door de rijksdienst is hieraan gewerkt. Ook gemeentes, erfgoedorganisaties, onderzoekers en journalisten hebben in ruime mate bijgedragen.

Dit alles bij elkaar heeft ertoe geleid dat uiteindelijk twee aanwijzingsprogramma's voor rijksmonumenten zijn uitgevoerd. In 2007 zijn een kleine honderd gebouwen uit de periode 1940-1958 aangewezen en in 2013 nog eens 89 uit de periode 1969-1965.

Kaart wederopbouw

  • Kaart wederopbouw van de RCE. De Kaart Wederopbouw toont rijksmonumenten uit de periode 1940-1965 en 30 wederopbouwgebieden die vanwege hun cultuurhistorische waarde van nationaal belang zijn. Ook toont de kaart de diverse bouwsystemen die in opdracht van de RCE in deze gebieden zijn onderzocht.

Literatuur en bronnen (selectie)

Publicaties op initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Video

Ter gelegenheid van de aanwijzing van 18 Rotterdamse rijksmonumenten liet de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2010 een korte film maken. De film Monumenten van Herrezen Nederland geeft een prachtig beeld van de Rotterdamse wederopbouwarchitectuur. Met muziek van Frederique Spigt.


Wederopbouwmonumenten uit de periode 1940-1958

De volgende monumenten horen bij deze hoofdcategorie:

 MonumentnummerPlaatsnaamNaam monument
's-Gravenhage (Den Haag) - Bij Goudsbloemlaan 133531546's-Gravenhage (Den Haag) 
's-Gravenhage (Den Haag) - Churchillplein 1-4; Johan de Wittlaan 52-54; Eisenhowerlaan 85-87 - Aegongebouw530892's-Gravenhage (Den Haag)Aegongebouw
's-Gravenhage (Den Haag) - Goudsbloemlaan 131, Segbroeklaan 618 - Tweede Vrijzinnig Christelijk Lyceum530908's-Gravenhage (Den Haag)Tweede Vrijzinnig Christelijk Lyceum
's-Gravenhage (Den Haag) - Goudsbloemlaan 133530909's-Gravenhage (Den Haag) 
's-Gravenhage (Den Haag) - Klaverstraat 7-9; Zonnebloemstraat 25-27 - Grotius Lyceum530834's-Gravenhage (Den Haag)Grotius Lyceum
's-Gravenhage (Den Haag) - Leyweg 930 - Emmauskerk530913's-Gravenhage (Den Haag)Emmauskerk
's-Gravenhage (Den Haag) - Plesmanweg 1-6530887's-Gravenhage (Den Haag) 
's-Gravenhage (Den Haag) - Ruychrocklaan 221 - Bunkerhuis530871's-Gravenhage (Den Haag)Bunkerhuis
's-Gravenhage (Den Haag) - Segbroeklaan 508-616 - Segbroeklaanflat530951's-Gravenhage (Den Haag)Segbroeklaanflat
's-Gravenhage (Den Haag) - Segbroeklaan, Goudsbloemlaan - Complex Tweede Vrijzinnig Christelijk Lyceum530907's-Gravenhage (Den Haag)Tweede Vrijzinnig Christelijk Lyceum
's-Gravenhage (Den Haag) - Stadhoudersplantsoen 4-20 - Kantoor Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten (HPA)530833's-Gravenhage (Den Haag)Kantoor Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten (HPA)
's-Gravenhage (Den Haag) - Van Diepenburchstraat 3 - Transformatorhuis Benoordenhout530861's-Gravenhage (Den Haag)Transformatorhuis Benoordenhout
's-Gravenhage (Den Haag) - Waldorpstraat 1-9; Rijswijkseweg 13-21 - Stationspostkantoor530831's-Gravenhage (Den Haag)Stationspostkantoor
Aerdenhout - Leeuwerikenlaan 7 - Adventskerk530839AerdenhoutAdventskerk
Aerdenhout - Zwarteweg 5 - Villa Looyen530984AerdenhoutVilla Looyen
Amersfoort - Daam Fockemalaan 10-12 - Constantinianum530855AmersfoortConstantinianum
Amstelveen - Amsterdamseweg 204531204Amstelveen 
Amstelveen - Amsterdamseweg 204531205Amstelveen 
Amstelveen - Amsterdamseweg 204530961Amstelveen 
Amstelveen - Amsterdamseweg 204 - Complex Van Leer's Vatenfabriek531203AmstelveenVan Leer's Vatenfabriek
Amstelveen - Van der Veerelaan 30A - Kruiskerk530844AmstelveenKruiskerk

Wederopbouwmonumenten uit de periode 1959-1965

De volgende monumenten horen bij deze hoofdcategorie:

 MonumentnummerPlaatsnaamNaam monument
's-Gravenhage (Den Haag) - Bezuidenhoutseweg 73 - Ministerie van Landbouw532148's-Gravenhage (Den Haag)Ministerie van Landbouw
's-Gravenhage (Den Haag) - Esther de Boer-Van Rijklaan 20 - American Protestant Church532190's-Gravenhage (Den Haag)American Protestant Church
's-Gravenhage (Den Haag) - Juliana van Stolberglaan 154 - Christus Triumfatorkerk532180's-Gravenhage (Den Haag)Christus Triumfatorkerk
's-Gravenhage (Den Haag) - Lange Voorhout 102/Korte Voorhout 2 - Amerikaanse Ambassade532222's-Gravenhage (Den Haag)Amerikaanse Ambassade
's-Gravenhage (Den Haag) - Meppelweg 339 - R.K. Technische School Sint Paulus532156's-Gravenhage (Den Haag)R.K. Technische School Sint Paulus
's-Gravenhage (Den Haag) - Visafslagweg 1 - Visafslag Scheveningen532287's-Gravenhage (Den Haag)Visafslag Scheveningen
's-Gravenhage (Den Haag) - Wassenaarseweg 220 - Hoofdkantoor ANWB532194's-Gravenhage (Den Haag)Hoofdkantoor ANWB
's-Hertogenbosch (Den Bosch) - Sweelinckplein 3 - Sint-Janslyceum532158's-Hertogenbosch (Den Bosch)Sint-Janslyceum
Almelo - Stationsplein 1 - Station NS532159AlmeloStation NS
Amstelveen - Augustinuspark 1 - Paaskerk532146AmstelveenPaaskerk
Amsterdam - Amstelveenseweg 400 - Burgerweeshuis532189AmsterdamBurgerweeshuis
Amsterdam - Apollolaan 138 - Hilton Hotel532205AmsterdamHilton Hotel
Amsterdam - Beethovenstraat 157-265 - Princesseflat532211AmsterdamPrincesseflat
Amsterdam - De Cuserstraat 3 - Christelijk Lyceum Buitenveldert532195AmsterdamChristelijk Lyceum Buitenveldert
Amsterdam - Europaplein 2-8 en Wielingenstraat 1-9 - Europahal RAI532206AmsterdamEuropahal RAI
Amsterdam - Hemsterhuisstraat 145; Comeniusstraat 1 t/m 835 - Complex Sloterhof532231AmsterdamSloterhof
Amsterdam - Overtoom 527-557 en Zocherstraat 42-50 - Autopon532201AmsterdamAutopon
Amsterdam - Plantage Middenlaan 24 - Hollandsche Schouwburg532241AmsterdamHollandsche Schouwburg
Amsterdam - Stadionplein 22 - 2e Citroëngarage532200Amsterdam2e Citroëngarage
Amsterdam - bij Van Leijenberghlaan 320 - Gijsbrecht van Aemstelpark532136AmsterdamGijsbrecht van Aemstelpark
Apeldoorn - Henri Dunantlaan 6 - Kweekschool met aanleg532209ApeldoornKweekschool met aanleg
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mei 2024 om 02:01.