Hengelo - Josef Haydnlaan 66 - Sint Raphaëlkerk
< Rijksmonumenten⇐ (532132) monumentenregisterMonumentnummer: 532132
Introductie
St. Raphaëlkerk met pastorie en vrijstaande klokkenstoel.
Kenmerken
- Datering: 1959
- Architect: H.J. van Wissen
- Kunstenaar: E. Keiler (wandschildering)
- Bouwstijl: naoorlogs modernisme
- Rijksmonument sinds: 19 juni 2015
De rooms-katholieke St. Raphaëlkerk staat in een groenzone aan een doorgaande weg midden in de naoorlogse wijk Klein Driene. De kerk was in volgorde de vijfde rooms-katholieke parochiekerk die in Hengelo sinds 1853 was gerealiseerd. Het moderne kerkontwerp van architect Herman van Wissen (1910-2000) sluit aan bij de vernieuwende liturgische en bouwkundige opvattingen in de Rooms-katholieke Kerk tijdens de naoorlogse periode. De kerk is een ronde centraalbouw, bestaande uit een betonskelet, een vlakke koepel en een lage omgang. De uit grijze kwartsiet tegels bestaande wanden zijn voorzien van onregelmatig geplaatste kleine vensters. Voor de kerk staat een vrijstaande betonnen klokkenstoel. Ten westen van de kerk staat een uit twee bouwlagen bestaande pastorie onder plat dak, die door middel van een tussenlid met de kerk is verbonden. Het expressief vormgegeven, vooruitgebouwde portaal bevat tussen de twee ingangen een doopkapel met een halfronde glas-in-loodwand. Het monumentale interieur is voorzien van kleurrijke glas-in-loodramen en een wandschildering achter het altaar, vervaardigd door de Duitse kunstenaar Eugen Keller (1904-1995), dat de Openbaring uit het Johannesevangelie voorstelt.
Omschrijving
Stedenbouwkundige situering
De kerk is gelegen op de hoek Josef Haydnlaan en de Mozartlaan in Hengelo in de wijk Klein Driene die in 2011 als een van de 30 belangrijkste Wederopbouwgebieden in de Visie Erfgoed en Ruimte is aangewezen. Het bouwterrein gaf door zijn grootte en vrije ligging de gelegenheid om een zelfstandige bouwvorm te kiezen. En mede door de wens van pastoor De Mey om de mis zo dicht mogelijk bij en met de gelovigen te vieren, werd als vorm een centraalbouw gekozen. Hierdoor werd het mogelijk contrast met de woningbouwblokken in de omgeving te creëren en fungeert de beeldpalende kerk als visueel middelpunt van de wijk
Exterieur
De kerk is gebouwd op cirkelvormige plattegrond en wordt door een koepel afgedekt. De wanden van de kerk zijn in rode handvorm baksteen uitgevoerd en een deel is bekleed met grijze kwartsiettegels van 40x40 cm. Om de hoge kerkzaal een ombouw uitgevoerd in gele waalsteen. De kerk is deels onderkelderd. Onder de betonnen ringbalk is een glasstrook van glas-in-lood aangebracht. In de buitenwanden zijn vele uitsparingen gemaakt die bezet zijn met sterk gekleurd glas-in-lood. Aan de noordzijde de entreepartij, onder een rechthoekig portaal. Centraal in dit portaal bevindt zich de doopkapel. Naast de kerk, voor de hoofdentree, staat een vrijstaande klokkenstoel. De stoel is opgebouwd uit betonnen kolommen die onderling zijn verbonden door drie cirkelvormige betonbanden. In de klokkenstoel hangen drie klokken.
De pastorie is met de kerk verbonden door een smalle gang lage gang met geschakelde ruimten. De pastorie heeft een rechthoekige plattegrond en is twee bouwlagen hoog met plat dak. Links naast de pastorie een aangebouwde garage met carport. De verbindingsgang en de pastorie zijn opgetrokken in gele baksteen en voorzien van gestucte delen.
Gebouw: constructietechniek
De basis van de kerk bestaat uit 8 zware gewapende betonkolommen, die boven gekoppeld zijn door een randbalk ter breedte van 1,80 meter. Die randbalk draagt de koepel. De koepel is samengesteld uit z.g. ‘fuseé ceramique’, en heeft een schaaldikte van ca. 12 cm. En een overspanning van 31 meter.
30.000 in elkaar geschoven flessen vormen de basis voor het koepeldak.
Interieur: indeling
Centraal binnen de entreepartij ligt de iets verdiepte doopkapel, rechts van de entreepartij bevindt zich een kleine devotiekapel. De doopkapel en het priesterkoor liggen lijnrecht tegenover elkaar. De ronde kerkzaal is voorzien van vijf segmentvormige bankenplannen die richting priesterkoor zijn geplaatst. Onder het priesterkoor is een crypte gerealiseerd die tevens als dagkapel gebruikt kan worden. De ombouw, met daarin de processiegangen, de devotiekapel en ingangspartijen met de doopkapel, is laag gehouden. Als tegenstelling met de hoge ronde kerkruimte is de afsluiting van de laagbouw ‘schoepvormig’, waardoor de mogelijkheid ontstond om zijdelingse belichting te plaatsen in de buitenwanden. De binnenwanden van de ombouw zijn uitgevoerd in gele waalsteen. Een deel van de ombouw is in later stadium van de kerkzaal gescheiden door het plaatsen van tussenwanden.
Interieur: techniek en materialen
De onderzijde van de koepel is oorspronkelijk in een zachte terracotta rode stucmortel gestukadoord en de wanden van de kerkzaal in donkergrijs. Onder de koepel is een verlaagd plafond aangebracht van houten delen. Onder de betonnen randbalk van de koepel brede strook glas-in-lood. In het priesterkoor twee hoge glas-in-loodramen, hiertussen een gesloten wand die vrij achter de kolommen doorloopt. De wand is in een kalkmortel gepleisterd en in de natte kalk is door Eugen Keller een groot fresco aangebracht van ca 100 m2. De kerkzaal en het koor hebben een betegelde vloer. De doopkapel is voorzien van een vloer in mozaïek (natuursteen en geglazuurde steen). De crypte is eveneens deels voorzien van een vloer van mozaïek van natuurstenen delen.
Kunstwerken
nr. 1. Materiaal/techniek: 2 glas-in-loodramen. Locatie (in/aan het beschermde monument): aan weerszijden van het priesterkoor. Kunstenaar: Eugen Keller. Voorstelling: Geloof, hoop en liefde en het lijdensverhaal. Datering: ca. 1959
Nr. 2. Materiaal/techniek: Glas-in-loodramen. Locatie (in/aan het beschermde monument): in de buitenwand van de doopkapel. Kunstenaar Eugen Keller Voorstelling: scenes uit het leven van Christus. Datering: ca. 1959
Nr. 3. Materiaal/techniek: glas-in-loodramen. Locatie (in/aan het beschermde monument): in de buitenwand van de dagkapel. Kunstenaar: Eugen Keller. Voorstelling: scenes uit het leven van Maria. Datering: ca. 1959
nr. 4. Materiaal/techniek: Fresco. Locatie (in/aan het beschermde monument): achterwand priesterkoor. Kunstenaar: Eugen Keller. Voorstelling: voorstellingen uit de Apocalyps uit de Openbaring van de Heilige Johannes. Datering: ca. 1959. Afmetingen: ca. 100 m2
Nr. 5. Materiaal/techniek: schildering, witte lijnen op een grijs geschilderde achtergrond. Locatie (in/aan het beschermde monument): achterwand in de crypte. Kunstenaar: Eugen Keller. Voorstelling: De H. Raphaël als beschermer van het gezin en als begeleider van Tobias. Datering: ca. 1959
Waardering
Cultuurhistorische waarde
De kerk is functioneel en zorgvuldig vormgegeven. Door de centraalbouw en de plaatsing van de banken werd het mogelijk gemaakt om de mis zo dicht mogelijk met en bij de kerkgangers te vieren. Bijzonder is het gebruik van de 30.000 in elkaar geschoven flessen om een koepeldak te creëren.
Architectuur- en kunsthistorische waarden
De kerk is van architectuurhistorische waarde vanwege het bijzonder vormgegeven kerkgebouw. De kerk neemt een belangrijke plaats in in het oeuvre van architect H.J. van Wissen, die een fraaie abstractie doorvoerde in de kerk en een optimale ruimtebeleving in de ronde kerkzaal creëerde. Het ontwerp is een hoogwaardige esthetische vertaling van een traditioneel programma (kerk en pastorie) in een functioneel en modern gebouw. De kerk is verder van belang vanwege de toepassing van de monumentale wandkunst en de kleurige glas-in-loodramen. Architectuur en monumentale kunst vullen elkaar goed aan.
Situationele en ensemblewaarden
De kerk heeft een beeldbepalende en centrale ligging in de wederopbouwwijk Klein Driene. De kerk ligt op een middenruimte tussen een meer traditionalistisch vormgegeven en een meer modernistische woonbuurt.
Gaafheid en herkenbaarheid
De kerk, pastorie en klokkenstoel zijn overwegend gaaf.
Bronnen en verwijzingen
- De kerk op Wikimedia
- Dorine van Hoogstraten, Ben de Vries ; tekstredactie Els Brinkman. Monumenten van de wederopbouw, Nederland 1940-1965 : opbouw en optimisme. Rotterdam : NAi010 Uitgevers. - 2013. - 288 pagina's : illustraties : 28 cm
- Reliwiki
- St. Raphaëlkerk te Hengelo. - ill. - In: Bouwkundig Weekblad : orgaan van de Maatschappij tot bevordering der bouwkunst ; Jrg. 78 ; nr. 9 (1960), pagina's 193-196
- Wikipedia
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's- Thema/Kerkelijke ensembles (Let op: pagina bestaat niet.)
- Kerken
- Kerkenvisies
- Thema/Religieuze gebouwen (Let op: pagina bestaat niet.)
- Wederopbouw
- Wederopbouw 1959-1965
Hengelo, Haydnlaan, Klein Driene, Raphaëlkerk, Van Wissen
Specialist(en)
Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 13 mrt 2024 om 04:03.