Hengelo - Spoorstraat - Europatunnel

(532133) monumentenregister Monumentnummer: 532133

Introductie

Spoorwegviaduct met keermuren.

Kenmerken

• Datering: 1958-1959
• Architect: Nederlandse Spoorwegen (afdeling betonbouw)
• Bouwstijl: functionalisme
• Rijksmonument sinds: 23 april 2015

Omschrijving

Rechthoekig spoorwegviaduct met vijf doorgangen voor voetgangers, (brom)fietsers en bestuurders van motorvoertuigen. Spoorlijnen op het viaduct.

Draagconstructie van gewapend beton, vulling en opbouw van baksteen. Kunstwerken van gietsteen en koper (reliëfs). De baksteen is in kettingverband gemetseld. Grijs graniet op de afgeronde hoeken, tegels tegen de binnenwanden, ijzeren bekroning/sierrand in meandervorm op het viaduct (zijde Industriestraat, zuid).

Gecanneleerde, betonnen kolommen ondersteunen het tunneldek en vormen tevens de afscheiding tussen de verkeersbanen.

Tegen het spoorwegtalud, aan de noordoostzijde van de Europatunnel, staan 4 ronde betonnen bloem-/plantenbakken opgesteld op de getrapt verlopende keermuur; alle 4 uit de bouwtijd.

Kunstwerken

1. Martin Stolk, abstract expressionistisch kunststenen beeldhouwwerk midden boven de doorgangen voor gemotoriseerd verkeer, op een sokkel en ter hoogte van de sporen bovenop de Europatunnel, voorstellende ‘Wederopbouw’ (uitgebeeld door twee staande mansfiguren met tussen hen in een balk)
2. Jan van Eijl, abstract expressionistisch koperen beeldhouwwerk aan de zuidzijde van de Europatunnel (Industriestraat), bevestigd aan het metselwerk boven de voetgangersdoorgang aan de oostzijde, voorstellende de geschiedenis van Hengelo.

Monumentale waarde

Het viaduct is qua vorm, materialen en detaillering een uitzonderlijk voorbeeld van een spoorwegviaduct uit de na-oorlogse periode. De Europatunnel markeert vanwege de frisse presentatie, de moderne verschijningsvorm en de uitmonstering met symbolische sculptuur de moderne tijd die na de Tweede Wereldoorlog langzaam gestalte kreeg en neemt daardoor op symbolische wijze afstand van het verdriet en de verwoestingen die Hengelo tijdens de Tweede Wereldoorlog troffen.

De verzorgde detaillering en materiaalkeuze komen onder meer tot uitdrukking in de kolommen, het fries, de evenwichtige toepassing van bak- en natuursteen, de ornamentiek en de beeldhouwkunst alsmede in de plasticiteit van het ontwerp van de Europatunnel.

De Europatunnel bezit stedenbouwkundige betekenis wegens de prominente en structurerende ligging op een oud verkeersknooppunt in de stad Hengelo en wegens de functionele, ruimtelijke en visuele samenhang met het spoorwegstation (uit 1951). Het stationsgebied van Hengelo is na verwoestend oorlogsgeweld volgens eigentijdse en toekomstgerichte opvattingen heringericht; in dit op moderne leest geschoeide stadsdeel neemt de Europatunnel een markante plaats in.

Het is hiermee een opmerkelijke functionerende en gave proeve van utiliteitsbouw uit de geschiedenis van de Nederlandse bouwkunst. Verder geldt de Europatunnel als een bijzonder geslaagd voorbeeld uit de bedrijfsgeschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen.

Bronnen en verwijzingen

• A.L. van Schelven, Hengeler Wind – De ontwikkeling van het industrieel klimaat van Hengelo sinds 1865, Haarlem 1965.
• Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
• Besluit Officieel besluit van de rijksoverheid tot het aanwijzen van dit rijksmonument.
• Besluitmotivering Toelichting van de redenen voor het aanwijzen van dit rijksmonument.
• E. Fuldauer, P. Hamer en J. Hinke, Hengelo herrezen – Fotodocumentaire over de vijftiger jaren – Hengelo 1986.
• G.J.I. Kokhuis, Historie van Hengelo, Hengelo 1983.
• M. van Daalen, “De spoorwegdoorgangen in Hengelo – Dwingend verbetering gewenst in 16 gevallen-“ in: Tijdschrift Wederopbouw (1947) 2 nr. 2, p. 18-21.
• M. van Daalen, “Spoorwegproblemen te Hengelo (O.)” in: Publieke Werken (1947) 15 nr. 7, p. 77-80.
• Monumenten in Nederland Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland: Overijssel - Hengelo, 1998, p. 178

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumenten - Wederopbouw (1940-1965)

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Wederopbouw 1959-1965

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

" "