Utrecht - Rijnkade 1 / Mariaplaats 21 - SHV-gebouw

⇐ (532145) monumentenregisterMonumentnummer: 532145

Introductie

Kantoorgebouw met parkeerkelder, groenaanleg en beeld.

Kenmerken

• Datering: 1958-1960, uitbreiding 1973
• Architect: Ingenieurs- en Architectenbureau Op ten Noort Blijdenstein
• Bouwstijl: Functionalisme
• Rijksmonument sinds: 13 april 2015

Geschiedenis

In 1913 verhuisde het in 1896 opgerichte bedrijf Steenkolen Handels Vereniging het hoofdkantoor naar de riante stadsvilla van de familie Van Beuningen. Toen deze te klein werd voor het groeiende bedrijf, werd besloten een nieuw kantoor te bouwen op het naastgelegen perceel. De opdracht ging naar het Utrechtse architectenbureau Op ten Noort Blijdenstein.

In 1973 werd de aan de noordzijde gelegen villa van de familie Van Beuningen gesloopt. De vleugel aan de Rijnkade werd vervolgens met zes traveeën uitgebreid. Het Bureau Op ten Noort Blijdestein ontwierp deze uitbreiding geheel aansluitend aan het bestaande ontwerp. De overgang is vrijwel onzichtbaar.

In 2003–2005 vond onder leiding van architectenbureau Kentie en Partners uit Amsterdam de renovatie plaats. De veranderingen waren technisch van aard, klimaatinstallatie, dubbelglas in nieuwe kozijnen, arbo- en brandweereisen, verwijderen asbest, plaatsen zonnepanelen op het dak. Het gebruiksgemak van het gebouw werd verbeterd door de ontvangsthal te vergroten en van een nieuwe liftpartij te voorzien. Er is veel aandacht besteed aan het zo goed mogelijk bijpassen van nieuw marmer in de hal voor de vloer en de twee nieuwe zuilen. De oorspronkelijke liftschacht is behouden en wordt gebruikt voor de doorvoer van technische voorzieningen. Hij is ingebouwd in een nieuwe serviceunit. Het principe van de binnengang met links en rechts kamers is gebleven, maar de indeling van de vertrekken is met nieuwe (beweegbare) wanden uitgevoerd. Een noodtrappenhuis in de uitbreiding van 1973 werd vergroot. De parkeergarage werd vergroot en het binnenterrein opnieuw ingericht Het pand is gesplist in het voorste (SHV) deel en apart te verhuren vleugel en voormalig appartement deel daarachter. Na de renovatie 2003-2005 is het binnenterrein opnieuw ingericht tot binnentuin met onder meer metasequoia’s.

Exterieur

Een bouwdeel evenwijdig aan de Rijnkade met de hoofdingang. Loodrecht daarachter een bouwdeel langs de Mariaplaats met toegang middels onderdoorgang tot achterliggend binnenterrein en ondergrondse (deels oorspronkelijke) parkeergarage. Daarnaast aan de zijde van de Mariaplaats een afsluitend bouwdeel oorspronkelijk bedoeld voor appartementen, in 2003-2005 verbouwd tot kantoor.

Vleugel langs de Rijnkade in oorsprong twee en vijf traveeën aan weerszijde van een vooruitspringende ingangspartij. In 1973 in exact aansluitende architectuur vergroot.

De constructie bestaat uit gewapend beton, deels gecombineerd met en staalskelet. De gevels uitgevoerd in baksteen bekleed met natuursteen. Vensters oorspronkelijk van geanodiseerd aluminium. Vernieuwd in 2003-2005. De gevels zijn bekleed met natuursteen. Respectievelijk groen Altakwartsiet op de vleugel langs de Rijnkade en het appartementsdeel. Muurreliëfs zijn van Muschelkalk.

Interieur

Achter de hoofdingang aan de Rijnkade ontvangsthal met monumentaal trappenhuis. Oorspronkelijke liftschacht aan de linkerzijde nog aanwezig. De oorspronkelijke structuur van twee gangen haaks op elkaar vanuit de hal met aan weerszijden kantoren nog herkenbaar. Tweede oorspronkelijk trappenhuis in de rechter travee van de vleugel langs de Mariaplaats. Van belang is de afwerking van de hoofdhal met diverse soorten natuursteen voor de trap, de vloer en twee oorspronkelijke zuilen (bekleding trap marmer uit Italië en zuilen, grijsbruin geaderd Lido-marmer).

Bij de renovatie in 2003-2005 is gebruik gemaakt van natuursteen uit dezelfde groeve als de bestaande natuursteen elementen. Trappenhuis met omlopende rechte steektrappen met bordessen, leuning van geanodiseerd aluminium met houten afdekking. Vrijwel originele tocht- en toegangspui in geanodiseerd aluminium.

Kunstwerken

1. Pieter d’Hont, drie ornamenten van tufsteen aan de zijgevel aan de zuidzijde van de vleugel langs de Rijnkade, voorstellende de activiteiten van het bedrijf van boven naar beneden: Energiewinning, Rijnvaart en Mijnbouw. Zij worden begeleid door drie kleinere stenen waarin de letters S-H-V.
2. Nicolaas Wijnberg, Vloermozaïek in het hoofdtrappenhuis, samengesteld uit een groot aantal soorten natuursteen in kleur en textuur verschillend voorstellend een allegorie op de jaargetijden en de oogstgave van het land.
3. Diverse tegeltableaus (kunstenaar onbekend) op verschillende locaties in het gebouw waarvan de meeste havengezichten voorstellen. Deze tableaus zijn soms afkomstig uit dit SHV-gebouw, soms uit andere kantoren. Ook de tableaus uit dit gebouw zijn op andere dan de oorspronkelijke locatie herplaatst, maar vormen alle een integraal bestanddeel van het gebouw.

Monumentale waarde

Voorbeeld van de toenemende internationale handelsactiviteiten en opbloei van de economie in de loop van de Wederopbouwperiode, mede dankzij de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Tevens voorbeeld van een historisch Nederlands familiebedrijf.

Het gebouw is ook een voorbeeld van toepassing moderne kunst om het belang van het bedrijf te accentueren.

Het gebouw is een markant onderdeel van de beginnende cityvorming (kantoren- en hoogbouw) aansluitend op het historische centrum van de stad en in relatie tot de ontwikkeling van Hoog Catharijne. Van belang is het ook als voorbeeld van een vroege toepassing van een ondergrondse parkeergarage op eigen terrein als uitdrukking van de toenemende automobiliteit.

Het gebouw is tevens van hoge esthetische waarde door de nagestreefde monumentaliteit en verzorgde uitvoering, zoals deze zichtbaar is in de rijke natuursteentoepassing in het exterieur en interieur en vanwege de reliëfs aan de buitenzijde en het vloermozaïek en de tegeltableaus aan de binnenzijde. Bijzonder is ook de positionering van het trappenhuis in relatie tot het grote venster in de zijgevel.

Bronnen en verwijzingen

• Marieke Kuipers (red.) Toonbeelden van de wederopbouw. Architectuur, stedenbouw en landinrichting van herrijzend Nederland, Zwolle 2002. pp 97, 108
• Wandelend door het SHV-huis. In eigen beheer uitgegeven gedenkboekje naar aanleiding van de renovatie 2003 – 2005
• ‘Kantoorgebouw te Utrecht’ in: Bouw 14 (1959) nr1, p. 14

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Wederopbouwmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Wederopbouw 1959-1965

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---