's-Hertogenbosch (Den Bosch) - Sweelinckplein 3 - Sint-Janslyceum

⇐ (532158) monumentenregisterMonumentnummer: 532158

Introductie

St. Janslyceum met binnenplein, schoolplein, hek, gymnastieklokalen en twee dienstwoningen.

Kenmerken

• Datering: 1961-1963
• Architect: Nico van der Laan, W.A.J. Hansen en H. van Hal. In samenwerking met M.J. Granpré-Molière.
• Bouwstijl: Traditionalisme (Bossche School)
• Rijksmonument sinds: 30 oktober 2019

Geschiedenis

De school kwam tot stand in een periode van een explosieve groei van het aantal scholen in Nederland. Tussen 1950 en 1960 steeg alleen het aantal lycea al van 102 naar 162. De school kwam tot stand na de fusie van het in 1918 opgerichte St. Jans jongenslyceum en het Marialyceum voor meisjes. Het tegeltableau in de oostgevel van de huidige school is van de oude locatie afkomstig.

Exterieur

Bakstenen gebouw bestaande uit meerdere vleugels rond twee binnenplaatsen: de oostelijke, met een in de hoek uitgebouwde kapel, geheel gesloten, de westelijke aan drie zijden gesloten met aan de zuidzijde een hek. Uitgebouwde entree aan de noordzijde van de school. De vleugels rond de oostelijke binnenplaats zijn drie bouwlagen hoog. De vleugel die het westelijk carré aan de noordzijde afsluit, heeft twee bouwlagen. Op de noordoost hoek van het complex is een aula uitgebouwd. Alle bouwvolumes hebben platte daken. De gevels worden bekroond door een lijst van halve gresbuizen die als paters en nonnen zijn ingemetseld.

Op het terrein twee dienstwoningen, één op de zuidoost hoek, één op de noordwest hoek (resp. Homeruslaan 5 en Platostraat 6). Tegen de oostgevel van de westelijke binnenplaats zijn twee techniek-lokalen gebouwd die niet tot het oorspronkelijk ontwerp behoren. De westzijde van deze binnenplaats wordt begrensd door gymnastieklokalen. De zuidzijde wordt afgesloten door een hek bestaande uit ijzeren spijlen tussen gemetselde penanten.

Het gebouw heeft een gewapend betonconstructie die aan het exterieur niet zichtbaar is door lichte bakstenen gevels in wild verband en platvol gevoegd.

Interieur

Entreehal over de volle hoogte van het gebouw aan de noordzijde van de oostelijke binnenplaats. In elk van de vleugels een kantine, aan de achterzijde technische ruimtes. Op de eerste en tweede verdieping omlopende gangen met aan de buitenzijde van de vleugels leslokalen. De noordvleugel van het westelijke carré heeft één verdieping met een middengang met aan beide zijden leslokalen.

Het interieur heeft nog de oorspronkelijke houten puien en deuren, de leistenen vloeren van hal en trappenhuizen en de ijzeren balustrades en borstweringen met leuningen in mipolam.

Relevante wijzigingen zijn:

• de bouw van twee technische lokalen in het westelijke carré.
• Op de noordwesthoek van het complex staat een gebouw met noodlokalen.
• De bouw van een tussenverdieping met vide in de voormalige kapel.
• Alle stalen ramen zijn door zorgvuldig gedetailleerde aluminiumexemplaren vervangen.

Kunstwerken

1. Natuurstenen beeld (kunstenaar onbekend) aan voorgevel aula, voorstellende de Sedes Sapientiae
2. Marius de Leeuw, wandmozaïek/sgrafitto (Afb. 2.) in de entreehal voorstellende de geleerde (homo sapiens), de spelende mens (homo ludens) en de ambachtelijke mens (homo faber) met als tussenthema christelijke symbolen. In de sgrafitto’s zijn zon, maan, sterren, planten en bloemen, water en vuur verwerkt.
3. Keramische tegels (kunstenaar onbekend) in fries boven de hoofdingang voorstellende gestileerde dieren
4. Natuurstenen beeldhouwwerken (kunstenaar onbekend) boven de vensters van de trappenhuizen aan de zuidgevel, voorstellende de vier evangelistensymbolen, in tweetallen gerangschikt
5. Marius de Leeuw, glas-in-lood ramen in bovenvensters aan de noordzijde van de hal, voorstellende gestileerde planten

Monumentale waarde

Het lyceum heeft cultuurhistorische waarde als markant voorbeeld van naoorlogse scholenbouw in Nederland. In opzet volgens het corridortype en met bijbehorende onderdelen als een kapel, een aula, gymzalen en dienstwoningen weerspiegelt het complex op heldere wijze de contemporaine ideeën over rooms-katholieke scholenbouw, waarbij de school een cultureel middelpunt is van de gemeenschap.

Het schoolcomplex heeft architectuurhistorische waarde als een zowel in- als uitwendig goed en vrij gaaf bewaard gebleven voorbeeld van scholenbouw in de Bossche Schoolstijl en is een belangrijk voorbeeld uit het oeuvre van de vooraanstaande architect Nico van der Laan, die hier heeft samengewerkt met M.J. Granpré-Molière. Binnen het oeuvre van Van der Laan neemt de school een sleutelpositie in. De school kwam tot stand in dezelfde periode dat Van der Laan zijn werk over een nieuw maatstelsel, gebaseerd op menselijke waarneming, had uitgegeven onder de titel Le Nombre Plastique (1960). Afgezien van de later bijgebouwde technische lokalen en het noodgebouw zijn zowel het exterieur als het interieur gaaf bewaard gebleven en stemmen zij in hoge mate overeen met het oorspronkelijk ontwerp van Van der Laan.

Van bijzondere waarde zijn het mozaïek / betonreliëf en de glas-in-loodramen van Marius de Leeuw in de hal en de dubbelwandige kapel die als architectuurtype een hoge zeldzaamheidswaarde vertegenwoordigt.

Het ruim opgezette schoolcomplex heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving. Het markant aan het Sweelinckplein gelegen complex vormt een belangrijk stedenbouwkundig accent dat een wezenlijk onderdeel vormt van de vanaf de vroege jaren 1950 tot stand gekomen uitbreidingswijk. Het Sweelinckplein markeert de knik in het tracé van de Pettelaarseweg, de hoofdverbinding in de wijk. In overeenstemming met de stedenbouwkundige uitgangspunten fungeert het Sint Janslyceum als een bijzonder focuspunt. Tezamen met de bijbehorende dienstwoningen vormt het schoolcomplex een waardevol ensemble dat de zuidelijke stadsrand markeert en vanuit diverse gezichtspunten in het oog valt, ondanks de negatieve invloed van de winkel en hoogbouw aan het plein op de oorspronkelijke beslotenheid van het Sweelinckplein.

Bronnen en verwijzingen

• Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
• Gemeente ’s-Hertogenbosch, redengevende omschrijving Homeruslaan 5/Sweelinckplein 3/Platostraast 1 en 6. Afdeling BAM, 20 mei 2009.
• Naoorlogse Scholenbouw, Categoriaal onderzoek Wederopbouw, p. 19-31.
• Theo Hoogbergen (red.), Marius de Leeuw, kunstenaar 1915-2000, Zwolle/’s-Hertogenbosch 2005 Theo Hoogbergen (red.), Marius de Leeuw, kunstenaar 1915-2000, Zwolle/’s-Hertogenbosch 2005

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Wederopbouwmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Wederopbouw 1959-1965

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---