's-Gravenhage (Den Haag) - Juliana van Stolberglaan 154 - Christus Triumfatorkerk

(532180) monumentenregisterMonumentnummer: 532180

Introductie

Christus Triomfatorkerk met klokkentoren, trappartij en kosterswoning.

Kenmerken

• Datering: 1961-1962
• Architect: G. Drexhage
• Bouwstijl: naoorlogs modernisme
• Rijksmonument sinds: 24 oktober 2014

Geschiedenis

De Christus Triumfatorkerk werd gebouwd als een gereformeerde kerk in de wijk Bezuidenhout, ter vervanging van twee eerdere kerkgebouwen. Het complex met vrijstaande betonnen klokkentoren ligt markant op het kruispunt van de Juliana van Stolberglaan en de Laan van Nieuw Oost-Indië, te midden van een gebied dat na het bombardement van 1945 nieuw werd opgebouwd. De kerk is een toonaangevend werk van de architect Gerrit Drexhage (1914-1982). Behalve de kerkfunctie moest het gebouw een bezinningscentrum worden dat dagelijks toegankelijk zou moeten zijn. De vierkante kerkzaal ligt verhoogd boven de nevenruimten, waarmee het een kenmerkend voorbeeld van een verdiepingskerk uit de jaren 1960 is. De multifunctionaliteit van het kerkelijke complex was een trend in de naoorlogse protestantse kerkbouw. Het gebouw is van binnen bijzonder vanwege de indirecte lichtinval door middel van een constructie van verticale lamellen. Tegenwoordig is de kerk in gebruik bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

Omschrijving

Stedenbouwkundige situering

De kerk is gelegen in het Bezuidenhout op de kruising van twee drukke verkeerswegen: Juliana Stolberglaan en Laan van Nieuw Oost-Indië. De lengteas van de kerkzaal loopt evenwijdig aan de Laan van Nieuw Oost-Indië. Door de kerk en klokkentoren op een verhoging van enkele treden te plaatsen is een soort podium ontstaan aan de zijde van de Laan van Nieuw Oost-Indië. De vrijstaande klokkentoren is net naast de gevellijn van het gebouw geplaatst, waardoor deze vanuit de verte al zichtbaar is.

Exterieur

Hoofdconstructie van de kerkzaal bestaat uit twee zware rechthoekige betonnen randbalken: 1 om het dak en 1 om de verdieping waartussen voorgespannen metselwerkkolommen (penanten) met nagerekt staal. De hoofdconstructie van de onderbouw en het bijgebouw bestaat uit een betonnen frame ingevuld met een lichte staalconstructie. Beide bouwdelen zijn onderheid. De 42 meter hoge toren is op staal gefundeerd en bestaat uit 2 gladde betonwanden en een dakplaat. De buitenwanden zijn witgeschilderd en de binnenwanden waren oorspronkelijk zwart (nu ook wit). De top was oorspronkelijk ingericht voor een carillon, maar er is slechts een luidklok geplaatst.

Interieur: afwerking

De vloeren van de kerkzaal, gangen en ontvangsthal zijn van kwartsiet-scherven.

Kunstwerken/orgels/gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument

Orgel uit de bouwtijd (1964), evenals banken (opnieuw bekleed), doopvont, kansel en avondmaalstafel, kruisteken van profielijzer in de kerkzaal. Kerkenraadskamer met interieurafwerking: wengé lambrisering en herakliet-beplating. De inrichting is daar in kleur en materiaalkeuze op afgestemd met wengé tafels en stoelen met stalenframe uit de bouwtijd. De ramen met kleuraccenten in de hal zijn afkomstig van andere kerken en daar recentelijk (in ca.1995 en 2011) geplaatst.

Relevante wijzigingen

Het exterieur dateert uit de bouwtijd. Er is niets bijgebouwd of afgebroken. De oorspronkelijke indeling en afwerking (vloeren, trap) is nagenoeg behouden. De kerkzaal is in 2010 gemoderniseerd (nieuwe bekleding banken, uitbreiding liturgisch centrum) en in één zaal op de begane grond is de trapsgewijze theaterindeling vervangen door een vlakke vloer.

Waardering

Cultuurhistorische waarde

De Christus Triomfatorkerk is een goed voorbeeld van een kerk waarin de architect het liturgisch centrum mocht vormgeven wat resulteerde in een amfitheatergewijze opstelling met de kansel iets uit het midden geplaatst. De kerk is een toonbeeld van een technische ontwikkeling vanwege het voorgespannen metselwerk dat destijds uniek was in zijn soort. De kerk heeft innovatieve waarde vanwege de gekozen oplossing van de architect om het lawaai van het verkeerskruispunt waaraan de kerk is gesitueerd uit te sluiten: gekantelde penanten blokkeren het directe zicht en dubbele beglazing zorgt voor een goede geluidsisolatie.

Architectuur- en kunsthistorische waarde

De kerk is van architectuurhistorische waarde als bijzonder vormgegeven (zaalkerk op de eerste verdieping (zgn. verdiepingskerk). Van bouwtechnische waarde vanwege de toepassing van voorgespannen metselwerk. De kerk is een belangrijk werk binnen het oeuvre van Drexhage, die in toenemende mate abstractie doorvoerde in zijn kerkenbouw. De hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp zijn vooral terug te vinden in de vertaling van een traditionele opzet (basement, kerkzaal, klokkentoren) op een technisch functionalistische wijze met hoekige contouren en vlakken. Er is sprake van en bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur. Daardoor is van buiten te zien exterieur en interieur(onderdelen) waar de kerkzaal is.

Situationele en ensemblewaarde

De kerk is markant gelegen aan een kruispunt en vormt een ijkpunt in de stedelijke opbouw van de wijk. De kerk verheft zich boven het stadsgewoel door het plaatsen van het hoofdvolume en de klokkentoren op een ‘podium’.

Gaafheid en herkenbaarheid

Het exterieur en interieur zijn nagenoeg gaaf.

Bronnen en verwijzingen

• Besluit Officieel besluit van de rijksoverheid tot het aanwijzen van dit rijksmonument.
• Besluitmotivering Toelichting van de redenen voor het aanwijzen van dit rijksmonument.
• De Wederopbouw : Haagse gids voor architectuur in de stedenbouw in de periode 1945-1965
• Dorine van Hoogstraten, Ben de Vries ; tekstredactie Els Brinkman. Monumenten van de wederopbouw, Nederland 1940-1965 : opbouw en optimisme. Rotterdam : NAi010 Uitgevers. 2013.
• Geheugen van Bezuidenhout
• Gereformeerdekerken.info
• Monumentenzorg Den Haag
• [Juliana van Stolberglaan 152/154, Laan van Nieuw Oost-Indië 143/145 De Carpentierstraat 186 Monumentenzorg Den Haag] https://www.monumentenzorgdenhaag.nl/monumenten/juliana-van-stolberglaan-152154-laan-van-nieuw-oost-indi%C3%AB-143145-de-carpentierstraat-186
• Reliwiki
• Wikipedia

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumenten - Wederopbouw (1940-1965)

Hoort bij deze thema's

• Thema/Kerkelijke ensembles (Let op: pagina bestaat niet.)
• Kerken
• Kerkenvisies
• Religieuze gebouwen
• Wederopbouw
• Wederopbouw 1959-1965

Begrippen

Modernisme en klokkentorens

Specialist(en)

• Albert Reinstra
• Herman Wesselink

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---

" "