Amsterdam - Stadionplein 22 - 2e Citroëngarage

⇐ (532200) monumentenregisterMonumentnummer: 532200

Introductie

Tweede Citroëngarage.

Kenmerken

• Datering: 1959-1962
• Architect: J. Wils
• Bouwstijl: De Stijl
• Rijksmonument sinds: 20 februari 2015

Geschiedenis

Dit is de tweede Citroëngarage van Jan Wils op het Stadionplein. Dit gebouw nam de functie van garage over van het eerste gebouw dat toen volledig werd ingericht als kantoor- en verkoopruimte. De twee gebouwen vormen een onderdeel van het door Wils bebouwde terrein rond het eveneens door hem gebouwde Olympisch Stadion. Samen met het eerste Citroëngebouw geeft het uitdrukking aan de decennialange aanwezigheid van het automobielbedrijf Citroën in dit gebied. In de periode waarin Wils deze garage bouwde werd zijn bureau versterkt door de architecten F. Ottenhof en M.J.B. Meysen.

De garage, gebouwd op de plek van de voormalige Olympische schermzaal, vormt het sluitstuk van een gebied waarin alle gebouwen en artefacten zijn ontworpen door architect Jan Wils. Het terrein werd in 1926, met het oog op de Olympische Spelen van 1928, bouwrijp gemaakt en aan de westzijde begrensd door een met gebogen loop gegraven gracht, de Stadiongracht, die in 1915 ook al door Berlage in diens Plan Zuid was voorzien. Met de bouw van het Olympisch Stadion op deze plek deed zich de mogelijkheid voor om Plan Zuid ook aan de westzijde – naast de Berlagebrug in het oosten en het Zuiderstation in het zuiden – een monumentaal accent te geven. Hiertoe werd de verkeersstructuur uit het oorspronkelijke Plan Zuid ‘in de geest van Berlage’ gewijzigd door de dienst der Publieke Werken en stadsarchitect A.R. Hulshoff, met als belangrijkste resultaat de monumentale stedenbouwkundige oost-west as tussen het Van Tuyll van Serooskerkeplein en het Stadionplein, met als sluitstuk de Marathontoren en het Olympisch Stadion. Het sportcomplex werd daarmee tot ijkpunt van de ontwikkeling van de wijk. Komende uit de richting van het Van Tuyll van Serooskerkeplein verbreedt de monumentale as zich eerst in het Stadionplein, om daarna weer te versmallen en te eindigen in een klein voorplein direct voor het stadion. Aan dit voorplein werden een tijdelijk krachtsportgebouw (zuidzijde) en een tijdelijk schermgebouw (noorden) neergezet, die beide na afloop van de spelen weer werden afgebroken. Het stedenbouwkundig concept werd echter gehandhaafd.

Exterieur

Het gebouw, op rechthoekige grondslag, telt drie bouwlagen met daaronder een kelder en daarboven een parkeerdek. Aan de noordzijde zijn op het dak een kantine, technische ruimten en een autolift gebouwd. Op de zuidwesthoek bevindt zich een kleine opbouw voor het trappenhuis met spiltrap, die tot in de kelder doorloopt. De Garage is gebouwd van gewapend beton met glazen vliesgevels. Inmiddels is het exterieur bekleed met witgemoffelde aluminium gevelplaten. Hierachter de oorspronkelijke donkergrijze en zwarte leisteen.

Interieur

Op de open verdiepingen zijn functie-eenheden als kantoren, receptie, portiersloge, toiletgroepen, wasruimten, wachtkamers, showrooms, reparatiewerkplaatsen, spuiterij en andere (technische) ruimten ondergebracht in centrale ‘eilanden’ of in afzonderlijke ruimten langs de zuid- oost of noordgevel. Extern zijn deze eenheden ook als zodanig te onderscheiden. Met uitzondering van de kelder die bijna in zijn geheel is ingericht als magazijn, zijn de open ruimten bestemd voor auto’s: elke verdieping voor een bepaald soort auto. De verdiepingen zijn met elkaar verbonden middels hellingbanen, die zich vanaf de hoofdingang op de zuidoosthoek vertakken naar de begane grond, de verdiepingen en naar de kelder. Het parkeerdek is voor auto’s via de autolift te bereiken. Behalve het trappenhuis op de zuidwesthoek, zijn er nog enkele secundaire verkeersruimten in de vorm van trappenhuizen met steektrappen en een personenlift, centraal in het gebouw en aan de oostzijde. De centrale werkruimten met glazen ruiten in ijzeren kozijnen en ijzeren deuren. Zwarte leisteen als wandafwerking in de hal van de personeelsingang.

De kassa’s in de noordelijke gevel zijn recent (jaartal onbekend maar waarschijnlijk ná 2002) verdwenen achter witgemoffelde aluminium gevelplaten.

In de verkoopgelegenheid bevonden zich een drietal gesmeed ijzeren panelen van Van den IJssel. Deze zijn bij de meest recente verbouwing (datum onbekend) tot showroom verdwenen; huidige locatie onbekend.

Kunstwerken

1. B. Roth, Abstract organisch gevormd bronzen wandreliëf in de hal van de voormalige personeelsingang (rechts in de voorgevel).
2. Abstracte voorstelling; blokken in reliëf en verdiepte velden: hoog, laag, vierkant en rechthoekig in voorgevel begane grond rechts van de voormalige personeelsingang (rechts in de gevel). Ook in de tochtpui van de ingang zelf op de linker- en rechterwand. Kunstenaar onbekend.

Monumentale waarde

De garage is een toonbeeld van de toenemende consumptiemaatschappij, waarin de auto voor het eerst binnen het bereik van velen kwam en van de ontwikkeling naar een gebouw met meerdere verdiepingen, die via een hellingbaan toegankelijk zijn.

De garage vormt een ensemble met andere gebouwen op het Stadionplein die eveneens door Wils ontworpen zijn en zo een stilistische ontwikkeling van zijn werk laten zien.

Bronnen en verwijzingen

• A. J. Looyenga, Stadion, stadionplein en Stadionwijk in Amsterdam, Cuypersbulletin 8 (2002) nr. 1 pp 8-14
• Bedrijfsgebouw Citroën N.V. te Amsterdam. Bouw (1964) pp. 830-836.
• Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
• Collectie Nieuwe Instituut Garage Citroën Stadionplein 26-30 (Amsterdam)
• E. Daale & E.G. van der Plas, De omgeving van het Olympisch Stadion, Amstelodamum 90 (2003) nr 4 pp. 3-8
• H. van Bergeijk, Jan Wils, De Stijl en verder, Rotterdam, 2007.
• M.T. van Thoor, Toppers in gevaar: bescherming van het individuele monument, Amsterdam monumenten & archeologie 1 (2002) pp 128-135

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Wederopbouwmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Wederopbouw
• Wederopbouw 1959-1965

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---