Hilversum - Begraafplaats Zuiderhof
< Rijksmonumenten⇐ (532202) monumentenregisterMonumentnummer: 532202
Introductie
Begraafplaats.
Kenmerken
- Datering: 1957-1964
- Architect: W.M. Dudok
- Bouwstijl: Nieuwe Zakelijkheid
- Rijksmonument sinds: 29 januari 2016
Geschiedenis
Na de Noorderbegraafplaats, die Dudok in zijn functie als gemeente-architect in 1929 had ontworpen, is de Zuiderhof zijn tweede gemeentelijke begraafplaats in Hilversum, gebouwd en aangelegd na zijn pensioen.
De entree wordt gevormd door een bomenlaan aan de westzijde, die leidt naar het voorplein en de aula. Achter de aula, aan de oostzijde, een groene zichtas, met aan weerszijden grafvelden van elkaar gescheiden door rijen treurberken en heesters, die de graven aan het oog onttrekken. Ten noorden hiervan een segmentvormig terrein met een gebogen padenbeloop, dat in 1995 werd aangelegd. Het terrein is omgeven door bospercelen die de verstilde sfeer van de ruimte versterken.
Door een ruimtelijk evenwicht tussen de monumentale wandellanen zonder graven en besloten grafvelden kan de begraafplaats worden betreden zonder direct overweldigd te worden door graven en grafstenen. De grafvelden zijn bovenal als plekken van rust en waardigheid gedacht. De belangrijkheid van de lanen komt tot uiting in de breedte en in de soort van de beplanting. Door een afwisseling van open en gesloten ruimten heeft de begraafplaats een contrastrijk aanzien. Dudok hechtte veel waarde aan de positie van de grafbedekkingen. Hij opteerde voor gedeelten met liggende en staande en een gedeelte met alleen liggende gedenktekens. De harmonie van grafmonument en beplanting beoogde het esthetisch effect van de ruimtelijke beleving te vergroten. Door elk grafveld voert een verhard pad, terwijl de paden tussen de graven met gras zijn bedekt. De paden van het urnenveld hebben een verharding van natuursteen. Voor kindergraven is een afzonderlijk veld met een geëigende beplanting ontworpen. De aanleg van dit deel is in de loop der tijd gewijzigd.
Essentieel in de structuur van de begraafplaats is dat bij betreding de graven niet direct zichtbaar zijn, doordat de grafvelden achter de begroeiing liggen. Vanuit de aula zien de familie en de belangstellenden wel de enorme zicht-as, maar niet de grafvelden. Die bevinden zich ter weerszijden van deze as en op het latere, segmentvormige terrein. Op de begraafplaats is onder meer een columbarium opgenomen. Een tweede columbarium is later bijgebouwd.
De Hof wordt aan drie zijden omsloten door een hoge, naar de hof geopende zuilengalerij. Links achter de hof de aula, die uitkijkt op de brede zichtas achter de hof en aan weerszijden waarvan de grafvelden liggen. De aula is gebouwd met grotendeels wit geschilderde baksteen, betonnen kolommen en betonnen cassettedak van de galerij, plaveisel van het voorplein met afwisselend gladde en grindtegels. De aula met nevenruimten en orgelbalkon heeft wanden van schoonmetselwerk (zwarte baksteen) in de benedenzone, stucwerk in de bovenzone. Vloer van linoleum, treden van wit marmer. Plafond van gerasterde, vierkante gipsplaten. In de nevenruimten van de aula en in het kantoor zijn wanden betegeld met verticale, witte tegels met brede lint- en zeer smalle stootvoegen.
In 1995 heeft is de begraafplaats uitgebreid met een segmentvormig terrein, waarvan de gebogen paden aansluiten op die van de rechthoekige grafvelden. In de oost- en zuidwand van de galerij zijn later openingen gemaakt met dwarsgeplaatste betonnen schotten.
Monumentale waarde
De Zuiderhof is een van Dudoks werken waarin zijn sobere, strakke architectuur een hoogtepunt bereikt. De ronde vormen die hij in de Noorderbegraafplaats (1929) toepaste, zijn hier geheel achterwege gebleven.
Typologisch toont de Zuiderhof met zijn grote voorhof en driezijdige galerij een nieuwe vormentaal. De grens tussen exterieur en interieur is vervaagd: via het enorme voorplein dat door openingen in de wand van de galerij al een doorkijk toont naar de tuinaanleg daarachter en langs een bassin betreden de nabestaanden de intieme aula, waarvan de glazen wand een uitzicht biedt op een enorme groene zichtas, zonder dat nog iets van de grafvelden is te zien. De Zuiderhof bewaart bovendien een herinnering aan de periode van de Koude Oorlog. De lange, brede zichtas was namelijk ook bedoeld als ruimte om er een massagraf te kunnen delven voor slachtoffers als gevolg van een atoomoorlog.
De Zuiderhof sluit aan op de zuidelijke stadsuitbreiding van Hilversum uit dezelfde periode. De begraafplaats vormt de schakel tussen de stedelijke bebouwing en het natuurgebied.
In typologisch opzicht is de Zuiderhof zeldzaam vanwege de grote voorhof met aan drie zijden galerijen en vanwege de monumentale groene zichtas. Functioneel ligt het bijzondere belang in de wijze waarop de architectuur en aanleg zorgvuldig zijn afgestemd op het verloop van de rouwplechtigheid.
Bronnen en verwijzingen
- Herman van Bergeijk, Willem Marinus Dudok, Architect-stedebouwkundige 18854-1974, Naarden 1995
- Joost Volkers, Begraafplaatsen in Hilversum, Monumenten 26(2005)nr. 3, p. 16-17.
- Omschrijving van de gemeente Hilversum voor het gemeentelijk monument
- Willem Marinus Dudok: stadsbouwmeester van wereldallure, Baarn 1993
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 29 mrt 2024 om 04:01.