Amsterdam - Apollolaan 138 - Hilton Hotel
< Rijksmonumenten⇐ (532205) monumentenregisterMonumentnummer: 532205
Introductie
Vrijstaand hotelgebouw met boven de begane grond een beddenhuis van negen verdiepingen.
Kenmerken
- Datering: 1958-1962
- Architect: Hugh Maaskant, F.W. de Vlaming en H. Salm
- Bouwstijl: Naoorlogs Amerikaans modernisme
- Rijksmonument sinds: 27 maart 2015
Geschiedenis
Al 20 jaar voor de opening, in 1943, onderzocht de Hotel Urgentie Commissie in Rotterdam met een optimistische kijk in de toekomst de mogelijkheid voor de bouw van een groot, op Amerikaanse leest geschoeid hotel. Al snel na de oorlog nam het bezoek van toeristen en zakenlieden explosief toe. In 1954 signaleerde de Kamer van Koophandel dat het aanbod van hotelfaciliteiten ver achterbleef bij de vraag. In Amsterdam waarschuwde de Holland Promotion Society dat de stad de snel groeiende stroom toeristen zou mislopen als er niet snel voldoende hotelcapaciteit zou bij komen. Beide instellingen (KvK en HPS) gingen in 1958 samenwerken. De gedachten gingen uit naar Hilton. Die exploiteerde wel hotels, maar bouwde niet zelf. Uiteindelijk ging Hilton akkoord, op voorwaarde dat er tegelijk in Amsterdam en Rotterdam een nieuwbouw zou verrijzen. Daarmee zijn de beide hotels de eerste bouwinvestering van de Amerikaanse hotelketen. Het Hilton Hotel Amsterdam is na Istanbul (1958) de tweede vestiging van Hilton in Europa.
Het Hilton Hotel is gesitueerd op de markantste locatie van het uitbreidingsplan dat H.P. Berlage in 1915 heeft gemaakt voor Amsterdam Zuid. Dit stedenbouwkundig ontwerp wordt gedomineerd door een aantal monumentale assen. Het hotelgebouw staat geheel vrij, op een grote kavel aan de Apollolaan, precies in de as van de Minervalaan. Aan de noordzijde wordt de kavel begrensd door het Noorder Amstelkanaal. De architecten hebben de bijzondere betekenis van de lokatie ten volle benut. Het is het verlate sluitstuk van het plan-Berlage, dat op dit punt een kruising van twee hoofdassen heeft, met een monumentale symmetrische opzet. Het terrein biedt voor een hotel vele voordelen: ligging aan het water (er was een bootverbinding met Schiphol), parkeermogelijkheden, een rustige buurt met veel groen, een mooi uitzicht op het plein aan de zuidkant en over de grachten aan de noordzijde. De geknikte vorm houdt verband met het beloop van de Apollolaan ter weerszijden van het plein en is tevens uitnodigend bedoeld. Aan de achterzijde is aan het water een eenvoudige tuin aangelegd en een insteekhaventje met aanlegsteigers.
Constructie
De begane grond is een los van de betonbouw staande glas- en staal constructie. Een constructieve tussenverdieping zorgt voor het overbrengen van het gewicht van het beddenhuis op de wijd uiteen geplaatste pijlers van de begane grond én biedt ruimte aan de infrastructuur van leidingen uit de kelder naar de kamers en terug. Het beddenhuis zelf is een betonnen boxframe. De oorspronkelijk stalen ramen zijn door aluminium ramen vervangen.
Exterieur
Het hotel bestaat uit een begane grond met een entree onder een ver uitstekende luifel, een terug liggende constructieve tussenverdieping en een negen lagen tellend beddenhuis. De betonvloeren van het beddenhuis zijn in de gevels als horizontale banden in het zicht gelaten. Met de vertikale, donkere penanten tussen de vensters vormen zij in de voor- en achtergevel een raster van horzontale en vertikale lijnen. In de voorgevel bestaat de vensterloze travee van het lift- en trappenhuis, net als de borstweringen onder de vensters, uit gemetselde grijs geglazuurde bakstenen. De zijgevels zijn bekleed met sierbeton. De hoekkamers hebben glaspuien over de volle verdiepingshoogte. De balkons van de hoekkamers aan de voorgevel liggen om en om aan de voor- en aan de zijgevel. De liftschacht steekt hoog boven het dak uit met oog op een later eventueel te bouwen, twee verdiepingen hoge rooflounge. Nu staat er een paviljoen. Het beddenhuis is gebouwd op een symmetrische, licht geknikte plattegrond. Het lift- en trappenhuis vormt daarin aan de voorzijde een asymmetrisch accent.
De entree van de parterre is ingrijpend gewijzigd. Links in de voorgevel is een entree toegevoegd. In de tuin aan de achterzijde is onlangs een bescheiden glazen paviljoen gerealiseerd. Het benzinestation aan de westzijde van het gebouw heeft plaats gemaakt voor een kantoorgebouw.
De oorspronkelijke cursieve belettering “Amsterdam Hilton” boven de luifel is verdwenen. In plaats daarvan staat nu op de lifttoren “HILTON”.
Interieur
Kelderverdieping met installaties, voorraadkamers, werkplaatsen, personeelsruimtes e.d. Begane grond met publieksruimtes (lobby, receptie, bar, restaurants, balzaal, winkels) en bedrijfsruimtes (administratie, keukens).
Boven de constructielaag het beddenhuis met 276 kamers verdeeld over 9 étages. De kamers zijn alle identiek, twee aan twee gespiegeld en voorzien van een badkamer met ligbad en toilet. Op de vier hoeken van elke étage zijn suites gesitueerd.
De interieuraankleding van de ‘gesloten ruimtes’, d.w.z. zalen en kamers, werd verzorgd door het ontwerpbureau van Hilton.
Hoewel de structuur van de parterre in grote lijnen nog intact is, zijn de functies van de meeste ruimten in de loop der tijd gewijzigd. Vrijwel de volledige interieurafwerking is bij de renovatie in 1998 verdwenen. Het interieur was indertijd al zo ontworpen dat het zonder al te grote ingrepen aan de smaak van de tijd kon worden aangepast. Als enige ruimte toont de bar links van der lobby, uitziend op het haventje, het aspect van de jaren ’60: de openhaard, een aantal tafels, stoelen en banken met lederen kussens en het houten plafond zijn uit de bouwtijd. De - ook oorspronkelijke - spits toelopende vakken van de plafondbetimmering en de golfmotieven op de houten ribben roepen het beeld op van scheepsdekken.
Kunstwerken
- Ben Nadorp, Keramiek in de voormalige patisserie (gaat nu schuil achter een voorzetwand). Voorstellende De Stad Amsterdam.
- Jan Bons, Koperreliëf voorstellende De Halve Maen, Oorspronkelijk op de wand achter de bar ‘De Halve Maen’ (de huidige verblijfplaats is onbekend)
Monumentale waarde
Het hotel is van belang als uiting van de enorme economische en toeristische groei in de jaren ’50 van de vorige eeuw, mogelijk gemaakt door de snelle intensivering van het vliegverkeer. Met de Hiltons in Amsterdam en Rotterdam werd de luxe van de moderne Amerikaanse hotels in Nederland geïntroduceerd (het ‘American-style luxury hotel’).
Het Hilton Hotel is in feite het late sluitstuk van het uitbreidingsplan van Amsterdam Zuid van Berlage (1915). Ligging en ontwerp zijn van grote stedenbouwkundige betekenis omdat zij inspelen op de daarvoor al bestaande lijnen van water (Noorder Amstelkanaal) en lanen (Apollolaan, Minervalaan). In die zin versterkt het hotel de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving.
Met de beide Hiltons werd de uniforme Amerikaanse hotelformule voor het eerst in Nederland geïntroduceerd. Niettemin kreeg elk hotel een eigen, lokale identiteit. In Amsterdam was dat de lounge rondom een openhaard met vrijhangende afvoerpijp. Amsterdam en Rotterdam waren de eerste Europese hotels in de Hiltonketen die niet door een Amerikaanse architect waren ontworpen. Door toepassing van een glijbekisting kon de liftschacht in tien dagen non-stop werken gestort worden, wat een aanzienlijke verkorting van de bouwperiode mogelijk maakte.
Technisch is het hotel interessant vanwege een constructieve, 2,5 meter hoge tussenverdieping die de overgang mogelijk maakt tussen een moduulmaat van ca. 4 meter in het beddenhuis en een kolomafstand van 8 meter in de onderbouw. De leidingschachten, die vanuit de tussenverdieping naar het beddenhuis omhooggaan en terugkomen, zijn door afneembare panelen in de gangen bereikbaar. Daardoor kunnen reparaties plaatsvinden zonder de gasten te storen.
Typologisch zetten het Amsterdamse en Rotterdamse Hilton de toon voor latere hotelbouw. De interne structuur van publieksruimtes, hotelkamers en logistiek vond veelvuldig navolging.
Het Hilton Amsterdam is ontworpen door architectenbureau De Vlaming en Salm. Omdat Conrad Hilton er de voorkeur aan gaf met één architect van doen te hebben voor de Rotterdamse én de Amsterdamse vestiging, was Maaskant toegevoegd als hoofdarchitect. Wat ieders aandeel is, is moeilijk te achterhalen. Conform de wens van Hilton verschillen de beide hotels van uiterlijk. Amsterdam moest vooral de toerist, Rotterdam de zakenman aanspreken. Binnen vertonen ze een verschillende lay-out van de begane grond, maar het beddenhuis is nagenoeg identiek. Dat is echter niet toe te schrijven aan Maaskant of De Vlaming, maar aan de strikte opvattingen van Hilton over het functioneren van een modern hotel. Dat De Vlaming, gespecialiseerd in interieurontwerpen voor cruiseschepen, een groot aandeel in de aankleding van het hotel heeft gehad, is niet aannemelijk.
Advies omgevingsvergunning
Over dit monument is advies uitgebracht in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo):
- Amsterdam - Advies 1383896 (26 juni 2023)
Bronnen en verwijzingen
- A. Buffinga, De Hiltonhotels in Amsterdam en Rotterdam, Bouw 4(1964)103-105
- Arcam Hilton Hotel Amsterdam Apollolaan
- Collectie Nieuwe Instituut Hotel Hilton Apollolaan (Amsterdam)
- Hilton Hotel te Amsterdam, Bouw 17(1962)1414-1425
- Hilton Hotel te Amsterdam, Bouwkundig Weekblad 79(1962), 402-411
- Hilton Hotel, Amsterdam, Der Baumeister 60(1963), 445-450
- M. Provoost, Hugh Maaskant, architect van de vooruitgang, Rotterdam 2003.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 27 mrt 2024 om 04:02.