Arnhem - Walburgstraat 2 - Paleis van Justitie
< Rijksmonumenten⇐ (532215) monumentenregisterMonumentnummer: 532215
Introductie
Paleis van Justitie met binnenhof en beeldengroep.
Kenmerken
- Datering: 1955-1963
- Architect: F. Sevenhuijsen (op basis van eerder plan G. Friedhoff)
- Bouwstijl: Functionalisme
- Rijksmonument sinds: 8 juni 2015
Geschiedenis
Het Paleis van Justitie is gebouwd ter plaatse van het oude Paleis van Justitie dat tijdens de Tweede Wereldoorlog was verwoest. In 1948 lag er een plan van de architect van de Rijksgebouwendienst G. (Gijsbert) Friedhoff. Dit betrof een traditionalistisch vormgegeven bouwwerk met strakke zuilen. In 1953 kwam F. (Frank) Sevenhuysen onder Friedhoff in dienst bij de Rijksgebouwendienst. Sevenhuysen heeft daarna het ontwerp in fasen aangepast. Het uiteindelijke ontwerp is modern en functionalistisch.
Exterieur
Carrévormig gebouw. Vier vleugels rondom een besloten binnenhof met vijver, lage begroeiing, kleine boompjes en bankjes. Meerdere trappenhuizen: in de oostelijke en de westelijke vleugel en twee trappenhuizen aan de voorzijde van het gebouw in de binnenhof. Het gebouw is in 1996 voorzien van een extra verdieping en in 1998 van een aanbouw aan de oostzijde. Rechts in de galerij bevindt zich een oorspronkelijk informatiebord.
Constructietechniek
Betonskelet bekleed met prefab elementen van Schokbeton op een paalfundering volgens het systeem van “Franki”. Het tussenlid tussen het Paleis van Justitie en het Gemeentelijk- en Rijksarchief heeft een eigen constructie. Aan straatzijde deels Schokbeton met een natuursteentoeslag in groengrijze kleur en deels gebourchardeerde elementen. Ramen omlijst door geprefabriceerde, gebourchardeerde betonelementen. Standaardvertrekken voorzien van “Aluh”kozijnen (combinatie van aluminium aan de buitenzijde en hout aan de binnenzijde) en aluminium tuimelramen met dubbelglas. Borstweringspanelen van staalplaat. Overige kozijnen, de puien van de entree en de tourniquet zijn van aluminium.
De kolommen bij de entree (twee binnen en twee buiten) zijn bekleed met cristallino strippen.
Interieur
Het gebouw is te betreden via de entree en hal in de noordelijke vleugel. Op de eerste verdieping van deze vleugel bevinden zich de grote zittingszalen. Deze zittingszalen zijn beide voorzien van een perstribune. Boven de hal bevonden zich de kantine en het dakterras voor het personeel. In de overige vleugels aan de zuid-, oost- en westzijde van het binnenhof bevinden zich kantoren. In het souterrain waren archiefruimte, de cellen, de ruimten voor de parketpolitie, installatieruimten en een (brom)fietsenstalling.
In het interieur zijn meerdere niveauverschillen om de verschillende gradaties van openbaarheid aan te geven.
De routing door het gebouw inclusief aanbouw is in de loop der jaren gewijzigd, maar de locatie van de zittingszalen en kantoren is vrijwel hetzelfde gebleven.
Veelvuldige toepassing van veel verschillende soorten natuursteen, baksteen en (tropisch) hardhout. Voor diverse binnen- en buitenwanden is onder meer beola agente, Cararisch marmer en “vert de suède” toegepast. De wanden in de zittingszalen zijn voorzien van Decowall-triplex met stroken edelfineer of Basralocus . De wanden in de kantoren waren behangen.
Gevels aan het binnenhof en de gangen zijn voorzien van, inmiddels witgesausde, bronsgroene geglazuurde bakstenen. Binnenwanden in de entreehal van gesauste handvormstenen.
De galerijvloer aan de noordzijde is opgebouwd basaltlavategels met figuratie van Travertin. Ook de vloeren en trappen van de hoofdingang zijn van Travertin. Vloeren begane grond en eerste verdieping bekleed met Scandinavische kwartsiet, gelegd in cyclopenverband met figuratie in rechthoekige tegels. Overige vloeren van linoleum en enkele van Tredfort-vloerbedekking.
De plafonds in de zittingszalen zijn voorzien van akoestisch materiaal. De publieke ruimten hebben plafonds van hardhout. Toegangsdeuren zalen en gangen van verschillende soorten hardhout.
Traptorens en diensttrappen van Travertin stootborden en Solnhofer tegels. In de trappenhuizen Groninger Sleufsteen. Hoofdtrappen in de hal: stootborden van basaltlava, tredentegels van kwartsiet en schrobranden van gepolijste “Petit Granat”.
Vensterbanken in de hal en de doorgangen in de trappentorens bekleed met serpentino. Overige vensterbanken comblanchien.
Wijzigingen
1996 en1998: uitbreidingen met een extra verdieping en een uitbreiding aan de oostzijde. Bij de bouw van het Paleis in 1960 was, qua draagkracht en constructie, al rekening gehouden met een extra verdieping. De nieuwe aanbouw is middels loopbruggen, opgebouwd uit glazen bouwstenen, verbonden met het bestaande bouwwerk.
Bij de renovatie en uitbreiding zijn de betonnen constructie van het gebouw, de gevelbekleding met kozijnen, de gemetselde binnenwanden, de binnenpui, de trappenhuizen en de natuurstenen vloeren en trappen gespaard gebleven. In de kantoorvleugels is alles binnen de draagconstructie, behoudens de gemetselde gangwanden en de deuren in de gangen, gesloopt. Het dakterras is verdwenen. Achter de hal aan het binnenhof is een serre gerealiseerd. De kantine is verplaatst naar de nieuwbouw. Ter plaatse van de oude kantine zijn kantoren gerealiseerd.
De puien in de gevel van de bestaande zittingszalen zijn vervangen door nieuwe aluminium puien. Het ketelhuis is gesloopt. Bij een entree is een liftje aangebracht.
De oorspronkelijke ingang is (weer) hoofdentree. De nieuwe, in 1996 gerealiseerde, entree is niet meer in gebruik.
Het binnenhof is gedeeltelijk heringericht (meer verharding).
Kunstwerken
- Wandtapijten in de grote zittingszalen van Hof en Rechtbank, uitgevoerd door weverij “de Uil” te Amsterdam naar ontwerpen van L. (Lex) Horn (1916 – 1968), voorstellende “Jacob en de Engel” en “De goede Herder”
- A. Schaller, bronzen beeldengroep op sokkel, voorstellende “Salomons Oordeel”. Oorspronkelijk buiten aan de westzijde van het gebouw. In 2004 is het beeld mede op verzoek van de kunstenaar verplaatst naar de entree aan de noordzijde.
- J. Swarte, 14 panelen glas-in-lood in de hal in de achtergevel.
Roerende objecten van belang voor het monument zijn: De oorspronkelijke verlichtingsarmaturen in o.a. de entreehal, meubilair en uurwerken in de zittingszalen, informatiebord in de galerij.
Monumentale waarde
Het paleis van justitie is een belangrijk onderdeel van de wederopbouw van de binnenstad van Arnhem na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog en is onderdeel van het bestuurskwartier zoals dit werd ontworpen voor dit deel van het stadscentrum conform het Wederopbouwplan Arnhem uit 1950. Er is dan ook en duidelijke samenhang tussen het Paleis van Justitie, het Stadhuis, het Huis der Provincie en het Rijks- en Gemeentelijk Archief.
Het is het eerste geheel nieuw gebouwde Paleis van Justitie in de 20ste eeuw in een moderne bouwstijl en een goed voorbeeld van toepassing van een betonskelet prefab elementen van Schokbeton op een paalfundering. Bijzonder is dat bij de bouw van het Paleis qua draagkracht en constructie al rekening werd gehouden met een extra verdieping.
Het gebouw en de bijbehorende kunstwerken zijn een goed voorbeeld van het oeuvre van architect Sevenhuysen en van de kunstenaars Lex Horn, Andre Schaller en als voorbeeld van glas-in-lood-kunst van striptekenaar Joost Swarte.
Ondanks de nieuwe aanbouw aan de oostzijde en de extra verdieping is de hoofdvorm van het oorspronkelijke bouwwerk nog in grote mate herkenbaar.
Bronnen en verwijzingen
- A. de Back, G. Brinkgreve, Gesloopt, gered, bedreigd: omgaan met naoorlogse bouwkunst, Rotterdam 2004.
- Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
- C. van der Peet, G. Steenmeijer, De Rijksbouwmeesters: twee eeuwen architectuur van de Rijksgebouwendienst en zijn voorlopers, Rotterdam 2005.
- Collectie Nieuwe Instituut Paleis van Justitie (Arnhem) (ontwerp F. Sevenhuysen)
- Het nieuwe Paleis van Justitie te Arnhem, Baksteen, 6 (1964), p. 13.
- Hielkje Zijlstra, Paleis van Justitie, Arnhem, Delft 2005.
- Hielkje Zijlstra, Paleis van justitie in Arnhem maakt zich op voor de volgende generatie, Monumenten, 27(2005), nr. 1,2, p. 28 – 30, 33 en 35.
- Nieuw paleis van Justitie, Katholiek bouwblad, 32 (1965), p. 324-331.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 27 mrt 2024 om 04:01.