Rotterdam - Delftseplein 27-30
< Rijksmonumenten⇐ (532224) monumentenregisterMonumentnummer: 532224
Introductie
Stationspostgebouw met overdekt laadplatform en overdekt postperron met toerit.
Kenmerken
- Datering: 1954-1959
- Architect: Bureau Kraaijvanger (E.H. en H.M. Kraaijvanger)
- Bouwstijl: Naoorlogs modernisme; functionalisme
- Rijksmonument sinds: 11 april 2019
Geschiedenis
Schijfvormig postgebouw van 15 verdiepingen hoog, gelegen bij het station Rotterdam Centraal aan het spoor, met een laad- en losperron onder een luifel aan de stadszijde en een overdekt laadperron voor posttreinen aan de spoorzijde. Het laadperron is aan de oostkant met een betonnen, schroefvormige toerit voor auto’s toegankelijk. Het gebouw is geheel opgetrokken aan de hand van een gewapend betonskelet en kan, in verband met de oorspronkelijke zware postverwerkingsmachines, zeer hoog belast worden. Het ontwerp kenmerkt zich van buiten door afwerking met lichte materialen waarbij kunststeen (sierbeton) en glas de overhand hebben en gecombineerd worden met gebakken en geglazuurde steen en natuursteen. Daarbij is sprake van subtiele toepassing van kleur. Gevels van beton, sierbeton, glas, metalen. Deel naar stationsplein gerichte westgevel met trappenhuis bestaat uit een groot monumentaal kunstwerk (Louis van Roode) waarin gekleurde trappenhuisvensters zijn verwerkt, de entree wordt op de stoep gemarkeerd door een plastiek op een sokkel. Afwerking van gevels met bekleding van kunststeen (zijgevels), geglazuurde baksteen (lichtgele (in verticaal verband) voor borstweringen zijgevels en voor oostelijke trappenhuis), natuursteen; kunststeen. Koper (dak) verwijderd? De overkapping van het postperron heeft een bijzondere betonconstructie, met aan het hoofdgebouw bevestigde ypsilon-vormige steunen in horizontale stand. Aan de uiteinden worden de liggers door dunne stalen kolommen ondersteund. Hierop rusten betonnen daken met lichtstraten.
Exterieur
De hoofdstructuur is opgebouwd vanuit een rechthoekige plattegrond (104 bij 36 meter). De opbouw van het gebouw is nagenoeg symmetrisch met aan de zijkanten van het gebouw standaard kantoorverdiepingen. Daartussen zeven dubbelhoge verdiepingen met de werkvloeren voor de postverwerking afgesloten met een bovenste werkvloer van drie verdiepingen die zonder ondersteuning wordt overspannen door betonnen liggers. Het geheel wordt afgesloten door een plat dak. De ontsluiting vindt plaats op de hoeken van het gebouw. Tussen zware, met kunststeen beklede, banden bevinden zich gevels die zijn opgebouwd uit grote puien van beton, staal en glas. De terugliggende puien zijn op doorlopende borstweringen van blauwe, verglaasde steen geplaatst.
De puien vallen samen met de kolomvelden en bestaan uit een drieledig, horizontaal venster van blank gelakt hout. Dit venster bevindt zich op ooghoogte en biedt zodoende uitzicht naar buiten. Hierboven zijn grote, dubbele metalen puien in betonnen kaders aangebracht, bestaande uit vier horizontale glasstroken. De glasstroken zijn om en om van vensterglas of matglas voorzien. De zijgevels worden onderbroken door een groot westelijke en een kleiner oostelijk trappenhuis die langs de gevels zijn geplaatst. Zijgevels met horizontale reeksen diepliggende vensters tussen de vloerbanden van de verdiepingen, ter weerszijden van de vensterreeksen gesloten muurvlakken. Onder de met aluminium beklede luifel aan de zuidzijde een reeks laaddeuren naar het laadplatform voor bestel- en vrachtwagens.
Interieur
Grote ongedeelde ruimtes, dubbele hoogte. De vloeren, met een oppervlakte van bijna 80 meter breed bij 34 meter diep, zijn zo min mogelijk voorzien van obstakels en worden alleen in het midden onderbroken door een rij kolommen. Bij herbestemming gewijzigd door inbouw van vloeren, waarbij karakteristiek van de ongedeelde ruimtebeleving zoveel mogelijk is behouden. Aan het interieur van het gebouw is veel aandacht besteed door middel van duurzaam materiaalgebruik (natuursteen, gebakken materialen) en zeer veel toepassingen van moderne kunst. Afwerking verkeersruimtes met o.a. witte verglaasde steen, trappen en vloeren van leisteen en trapleuningen van naturel gelakt hout (westelijk trappenhuis). De wand om de gekleurde trappenhuisvensters is van begane grond tot en met het dak met serpentino strips bekleed.
De betimmeringen in het gebouw, waaronder de dagkanten van de vensters in de kantoorgedeeltes en de werkkasten in het oostelijke trappenhuis, zijn in geprofileerd houtwerk uitgevoerd. De leidingkokers op iedere verdieping zijn weggewerkt achter stalen kastdeuren. Het kleurgebruik in het gebouw is, evenals aan de buitenkant, terughoudend en overwegend in combinaties van witte en grijze tinten uitgevoerd. Op een enkele plaats is kleur toegepast, zoals het naturel gelakte houtwerk van dorpels en trapleuningen, de fosforgele werkkasten en de kleuren in een aantal van de kunstwerken.
De postsorteerinstallatie is voor de herbestemming van het gebouw verwijderd (2007-2009).
Kunstwerken
- Louis van Roode, plastiek (Afb. 2.); betonnen gevelplaten met ingekleurd motief en uitstulpende vensters in een onregelmatig patroon. De kunststenen vensters zijn voorzien van gekleurd glas-in-beton aan de westgevel tegen het hoofdtrappenhuis, het kunstwerk strekt zich over alle veertien verdiepingen uit. De wand kent een decoratieve voorstelling; de glas-in-betonramen zijn voorzien van diverse voorstellingen.
- Kees Timmer, Metaalsculptuur op sokkel voorstellende de vogel Phoenix. Het kunstwerk is aanvankelijk verplaatst naar een locatie elders in de stad (2001 of 2009), maar maakt inmiddels weer deel uit van het monument op zijn oude plek bij de entree.
- Theo Dobbelman, ceramiek in trappenhuis oostzijde 1e verdieping, voorstellende een vogel
- Wally Elenbaas, geglazuurde baksteen en mozaïek in trappenhuis oostzijde 2e verdieping, voorstellende het schaftuur.
- Jan Bezemer, geglazuurde baksteen in trappenhuis oostzijde 3e verdieping, voorstellende twee duiven.
- Nicolaas Wijnberg, sgraffito in trappenhuis oostzijde 4e verdieping, voorstellende een koerier.
- Nicolaas Wijnberg, sgraffito in trappenhuis oostzijde 5e verdieping, voorstellende een postbode.
- Hans Petri, ceramiek in trappenhuis oostzijde 6e verdieping met non figuratieve voorstelling.
- Hans Petri, ceramiek in trappenhuis oostzijde 7e verdieping, voorstellende telecommunicatie
- Gust Romijn, natuursteen in trappenhuis oostzijde 8e verdieping met non figuratieve voorstelling.
- Gust Romijn, metaalplastiek in trappenhuis oostzijde 9e verdieping met non figuratieve voorstelling.
- Bob Zijlmans, mozaïek in trappenhuis oostzijde 10e verdieping, voorstellende een man in een boot.
- Bob Zijlmans, mozaïek in trappenhuis oostzijde 11e verdieping, voorstellende een springend paard.
- Hans van Norden, ceramiek in trappenhuis oostzijde 12e verdieping, voorstellende postverkeer.
- Hans van Norden, ceramiek in trappenhuis oostzijde 13e verdieping, voorstellende tegenvoeters.
- Bas van der Smit, sgraffito in trappenhuis oostzijde 14e verdieping, voorstellende een robot (Afb. 3.).
- Bas van der Smit, sgraffito in trappenhuis oostzijde toegang dak, voorstellende een radar.
- Theo Dobbelman, ceramiek in trappenhuis westzijde 2e verdieping, voorstellende ‘het gesprek’
- Theo Dobbelman, ceramiek in trappenhuis westzijde 3e verdieping, voorstellende een briefschrijfster
- Jan Bezemer, geglazuurde baksteen in trappenhuis westzijde 4e verdieping, voorstellende een paard.
- Jan Bezemer, geglazuurde baksteen in trappenhuis westzijde 5e verdieping, voorstellende een stier.
- Wally Elenbaas, ceramiek in trappenhuis westzijde 6e verdieping, voorstellende ‘De Brief’
- Wally Elenbaas, ceramiek in trappenhuis westzijde 7e verdieping, voorstellende ?
- Hans van Norden, sgraffito in trappenhuis westzijde 8e verdieping, voorstellende een felicitatiebrief.
- Gust Romijn, natuursteen in trappenhuis westzijde 9e verdieping met non figuratieve voorstelling.
- Nicolaas Wijnberg, mozaïek in trappenhuis westzijde 10e verdieping, voorstellende het postwezen.
- Hans Petri, ceramiek in trappenhuis westzijde 11e verdieping, voorstellende de PTT.
- Bob Zijlmans, mozaïek in trappenhuis westzijde 12e verdieping, voorstellende een zakken dragende man.
- Bas van der Smit, geglazuurde baksteen in trappenhuis westzijde 13e verdieping, voorstellende een tam-tam.
Monumentale waarde
Het stationspostgebouw is een belangrijk onderdeel van het wederopbouwplan van Rotterdam en een karakteristiek voorbeeld van een vroeg-naoorlogs stationspostkantoor, waarbij de omvang van het gebouw in relatie met de bijzondere typologie opvallend is. Bovendien is het stationspostgebouw een belangrijk werk binnen het oeuvre van het architectenbureau Kraaijvanger.
Het gebouw is een toonbeeld van de wijze waarop in deze periode door de architectuur werd ingespeeld op de mechanisering en automatisering, in dit geval binnen de verwerking van het postverkeer.
De hoogwaardige architectonische kwaliteiten komen onder meer tot uitdrukking in het materiaalgebruik en de architectonische compositie van de gevels. Opvallend is de bijzondere aandacht besteed aan het handhaven van de menselijke maat door het toepassen van schaalbepalende elementen, vooral terug te vinden in de vensterverdeling. Op grote schaal is sprake van toepassing van beeldende kunst in het ontwerp van de gevels en de aankleding van het interieur.
Bronnen en verwijzingen
- 25 jaar districtspostkantoor in: Van A tot Z (personeelsblad) 59 (1984)
- Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
- Collectie Nieuwe Instituut Stationspostkantoor Delftseplein (Rotterdam)
- Gemeente Rotterdam, Redengevende omschrijving Stationspostkantoor, gemeentelijke monumentenlijst Rotterdam, zj.
- Hans Baaij, Beeldengids Centrum/ City sculpture Guide Rotterdam, Rotterdam 2001, 156-157.
- Marije de Korte, Postkantoren. Categoriaal onderzoek wederopbouw 1940-1965, Zeist (Projectteam wederopbouw Rijksdienst voor de Monumentenzorg) december 2005
- Monumenten in Nederland Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland: Zuid Holland - Rotterdam, 2004, p. 448
- Wijnand Galema en Gaby Hutjes, Bonas-boekje Kraaijvanger
- ‘Gigantisch kunstwerk’, Nieuwsblad van het Noorden, 13-09-1958, p.1 (foto met bijschrift)
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mrt 2024 om 15:26.