Rotterdam - Offenbachlaan 5 - Huis van Buchem

⇐ (532225) monumentenregisterMonumentnummer: 532225

Introductie

Woonhuis met tuin, keermuur en vlaggenstok.

Kenmerken

• Datering: 1960-1961
• Architect: Van den Broek en Bakema (J. Bakema)
• Bouwstijl: Naoorlogs modernisme (expressief functionalisme)
• Rijksmonument sinds: 5 januari 2016

Geschiedenis

De villa is een naoorlogs product van een bijzonder opdrachtgeverschap van ondernemers. De woning is ontworpen in opdracht van Van Buchem, directeur van het postorderbedrijf van Ter Meulen. Voor dit Rotterdams winkelbedrijf ontwierp het bureau van Van den Broek en Bakema in de jaren vijftig van de twintigste eeuw eerst het warenhuis aan het Binnenwegplein aan de kop van de Lijnbaan in het stadscentrum en magazijnen voor ter Meulen post. Er is duidelijk verwantschap in vormentaal, detaillering en materiaalgebruik tussen het warenhuis in het stadscentrum en het woonhuis in Hillegersberg. De directeur van Ter Meulen woonde in dezelfde wijk.

In de tuin van het huis werd door Van den Broek en Bakema een zwembad ontworpen, in de compositie van aan elkaar geschakelde vlakken. Dit zwembad is in 1961 niet uitgevoerd.

Het ontwerp van het huis heeft overeenkomsten met het tien jaar tevoren door hetzelfde architectenbureau ontworpen warenhuis in het centrum van Rotterdam.

De woonhuizen van Broek en Bakema zijn bij uitstek toonbeelden van de opvattingen over architectuur van beide individuele architecten binnen het bureau, in dit geval die van Jaap Bakema.

De garage neemt in het ontwerp van het vrijstaande woonhuis een grote plek in en is echt onderdeel van het ontwerp. Het huis is hiermee exemplarisch voor de toename van het autobezit in de maatschappij en laat de ontwikkeling van het vrijstaande woonhuis zien, waarbij de garage van bijrol in de architectuur van voor de oorlog, na de oorlog een grotere rol krijgt en steeds meer geïntegreerd wordt als onderdeel van het hoofdvolume.

Exterieur

Bungalow rond binnenplaats; afgeleid atriumtype.

Vrijstaand woonhuis van een bouwlaag, deels verhoogd vanwege situering op een kelder, in een ruim opgezette tuin, aan de achterzijde en rechter zijde voorzien van terrassen en lage keermuurtjes. Tussen straat en huis, in de voortuin, dwars gerichte inrit naar de onder het huis gelegen autogarage, begeleid door afgeronde betonnen keermuren. Opbouw in platgedekte volumes, ten opzichte van elkaar steeds een kwartslag gedraaid. Een duidelijke geleding van een betonnen onderbouw, in contrast met donkerkleurig schoon metselwerk en donkerkleurig hout, waarboven platte daken waar alleen in schoon metselwerk uitgevoerde schoorstenen uitsteken. Aan de straatzijde meer sculpturale vormen in witgeschilderd beton. In de glaspui is een decoratief brievenbusje opgenomen.

Karakteristiek is de horizontale geleding en het niveauverschil in het overigens eenlaagse huis, benadrukt door de toepassing van verschillende materialen, het laten oversteken van het bouwdeel met de keuken over de inrit van de garage, de vorm van de keermuren.

Binnen het oeuvre van Van den Broek en Bakema valt deze woning op door de uitzonderlijk ruime dimensionering en de opvallende ruimtelijke continuïteit tussen binnen- en buitenruimtes.

De tuin is meerdere malen geheel heraangelegd, waarbij de beplanting steeds is gewijzigd, voor het laatst in 2011. De relatie tussen huis en tuin is essentieel en onveranderd. Daarbij zijn de terrassen, haardpartij, inrit en patio bewaard gebleven. Op de plaats van het geprojecteerde zwembad is een perk aangelegd.

Aanpassingen aan interieur en aan schuifpuien (datering onbekend); Uitbreiding en renovatie huis (2011, Broekbakema architecten, Rotterdam); 2011 renovatie tuin (Gudrun Bosch). De tuin is daarbij geheel opnieuw aangelegd, maar de relatie tussen huis en tuin is daarmee niet aangetast.

Interieur

Kenmerkend is het open karakter van het interieur, de continuïteit tussen binnen het buiten (grote glazen puien en gelijksoortig materiaalgebruik terras en aangrenzende binnenruimte), en ruimtelijke doorlopen van vertrekken in elkaar. De verschillende ruimtes zijn rond een binnenplaats (patio), die aan een zijde open is naar de tuin en daarin overgaat, gerangschikt, waarbij sprake is van een ruimtelijke opbouw met een toenemende openheid van de ruimten richting de tuin (gesloten slaapkamers in de vleugel aan de noord- en oostzijde, naar geheel open woonruimten met een hoger plafondniveau naar het zuiden naar de tuin; de centrale hal aan de noordzijde fungeert als verbindend element).

Bijzonder element en modern architectuurmotief is een open haard, met een bruikbare zijde in het interieur (woonkamer) en aan het exterieur aan het terras.

Sinds de uitbreiding van 2011 hebben de woonruimtes zich ook naar het subterrane niveau uitgebreid. In het interieur veel oorspronkelijk schoon metselwerk van lichtbruine baksteen. Vloer en plafond hebben steeds dezelfde materiaaluitdrukking. Houten dakrand ook in interieur, natuursteen vloeren; kunstleer. Het schoon metselwerk is overal gestuukt en witgeschilderd; overige typerende afwerking is behouden gebleven en omvat o.a. met kunstleer beklede plafondpanelen en wandkastdeuren, houten schootjes-deuren, vloeren, betegeling en wandkeramisch kunstwerk met abstracte decoratieve voorstelling.

Monumentale waarde

Het huis is een toonaangevend voorbeeld van een welgesteld woonhuis uit de naoorlogse periode en in het bijzonder van het atriumtype. Duidelijk is de invloed te zien van de internationale modernistische architectuur, met name de Amerikaanse. In het ontwerp is nadrukkelijk vormgegeven aan het parkeren van de eigen auto (nadruk op inrit door situering en vormgeving) .

Het huis is van belang voor de ontwikkeling van het modernisme na de oorlog naar een en een belangrijk onderdeel van het oeuvre Van den Broek en Bakema, toonaangevende architecten van grootschalige (winkel)projecten en woonhuizen in de naoorlogse periode. Ook is het huis een excellent voorbeeld van het expressieve functionalisme van Bakema.

Bronnen en verwijzingen

• Architectuur Rotterdam 1945-1970: 48 gebouwen gedocumenteerd, Rotterdam 1993, nr. 29.
• Bauen + Wohnen, (1963), p. 138
• Gemeente Rotterdam, Redengevende omschrijving Offenbachlaan 5, gemeentelijke monumentenlijst, 2 pagina’s.
• Huis van Buchem op: Architectuurgids.nl/ architectureguide.nl
• Jürgen Joedicke (ed), Architektur und Städtebau. Das werk Van den Broek und Bakema, Stuttgart 1963, 96-101 en 214 (catalogus)

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Wederopbouwmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Wederopbouw 1959-1965

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---