Capelle aan den IJssel / Krimpen aan den IJssel - Algerakering
< Rijksmonumenten⇐ (532245) monumentenregisterMonumentnummer: 532245
Introductie
Algerakering of Algerabrug. Stormvloedkering met schutsluis, verkeersbrug en terreinaanleg aan beide zijden van de oevers.
Kenmerken
- Datering: 1954-1958, 1976 (tweede stormvloedschuif)
- Architect: H.G. Kroon, J.A.G. van der Steur
- Bouwstijl: n.v.t.
- Rijksmonument sinds: 6 november 2018
Geschiedenis
Het complex met civiele werken in de Hollandse IJssel is het eerste grote kunstwerk van de Nederlandse Deltawerken, die naar aanleiding van de Watersnoodramp van 1 februari 1953 in hoog tempo werden gebouwd om zuidwest Nederland te beschermen tegen hoog water. Bij de watersnood ten gevolge van dijkdoorbraken door een noordwesterstorm in combinatie met springtij, een ramp van internationale betekenis, vielen veel slachtoffers te betreuren en werd grote schade aangebracht in Zeeland, delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland, maar ook in België en Engeland. Vanaf de jaren vijftig was de strijd tegen het water een van de grote investeringsgebieden van de Nederlandse overheid. De planvorming en uitvoering van een rivierafsluiting bij Krimpen en Capelle aan den IJssel, waarvoor al langer plannen bestonden - vanwege de lage ligging van het gebied en vanwege de hoge bevolkingsdichtheid - kwam ten gevolge van de ramp in een stroomversnelling. Gekozen werd voor een beweegbare stormvloedkering om in de toekomst hoge waterstanden te kunnen weren zonder een permanente belemmering te vormen voor de scheepvaart.
Bij de opening van de verkeerbrug en de stormvloedkering in 1958, was de stormvloedkering nog niet voltooid. De tweede schuif werd halverwege de jaren zeventig geplaatst, volgens een aangepast ontwerp zodat de schuif ook bij stromend water kan worden gesloten. De stormvloedkering in de Hollandse IJssel werd gecombineerd met een eerste vaste oeververbinding over de Hollandsche IJssel met de Krimpenerwaard. Hiervoor werden al sinds 1927 plannen gemaakt, die vanwege een lagere prioriteitstelling niet tot uitvoering leidden. De stormvloedkering versmalt de Hollandse IJssel tot een tachtig meter brede doorvaart. Gekozen werd voor een dubbele kering, waarbij de riviermond geheel afsluitbaar is met twee stalen schuiven en een ten westen gelegen, parallel aangelegde schutsluis. De stormvloedkering is als een dubbele kering; extra sterk gemaakt voor de zekerheid (wat weer een kenmerk is voor de bouwtijd).
Het gehele complex bestaat uit een beweegbare rivierafsluiting van twee achter elkaar gelegen stalen schuiven aan betonnen heftorens, een schutssluis en een verkeersbrug over de rivier.
De kering bestaat uit twee stel betonnen heftorens, van elk 45 meter hoog waartussen stalen schuiven hangen van elk ca. 82 meter breed en 11,50 meter hoog. De metalen schuiven worden in neergelaten toestand ondersteund door twee betonnen drempels op de bodem van de rivier.
De naast de stormvloedkering gelegen schutsluis dient ten eerste om het scheepvaartverkeer te laten passeren wanneer de stormvloedkering gesloten is, en ten tweede om schepen door te laten die te hoog zijn om onder de schuiven door te varen. De betonnen sluis met een breedte van 24 meter heeft 5 stel sluisdeuren. Behalve de gebruikelijke eb- en vloeddeuren voor het schutten nog een extra stel stormvloeddeuren in het benedenhoofd.
Naast de zuidelijke stormvloedschuif ligt over de werken een verkeersbrug, bestaande uit een vast gedeelte ter plaatse van de kering en over de sluiskolk een beweegbaar gedeelte voor het doorlaten van scheepvaartverkeer. Het rijdek van de vaste brug heeft een lengte van 82,2 meter en is 19,4 meter breed. De aanbrug van de vaste brug bevindt zich aan de IJsseldijk in Krimpen aan den IJssel, terwijl zich over de Ketensedijk aan de Capelse zijde een viaduct bevindt.
Het complex in de rivier omvat ook beide oevers, waarbij aan beide zijde een terrein is afgescheiden voor dienstgebouwen, onder andere het kantoor van Rijkswaterstaat uit de bouwtijd van het complex. Deze dienstgebouwen vallen niet onder de bescherming van rijkswege.
De gebruikte materialen zijn hoofdzakelijk beton (heftorens, schutsluis, brugdelen) en staal (schuiven en sluisdeuren, brugdelen).
De schuiven van de heftorens zijn samengesteld uit segmenten van elk 10 x 6 meter. De constructie is verstijfd met langsliggers en dwarsdragers en wordt aan de achterkant gesteund door twee horizontaal verlopende bogen om de overdracht van de waterdruk over te dragen op de torens. De in 1957 geplaatste schuif kan uitsluitend op en neer bewogen worden op de kentering van eb naar vloed of omgekeerd. Bij de in 1976 geplaatste schuif zijn technische verbeteringen toegepast, zodat deze ook bij stromend water kan worden bewogen.
Ook het ontwerp van de verkeersbrug kenmerkt zich door bijzondere constructies. De basculebrug is als eerste in Nederland uitgevoerd met een schelpconstructie. De vaste brug is de eerste vakwerkliggerbrug in Nederland met een stalen rijdek.
De oorspronkelijke bedieningsmechanismen van schuiven in de heftorens zijn nog aanwezig, evenals het mechanisme in de basculekelder.
In 1988 is de brug verbreed in verband met het sterk toegenomen verkeer. In 1990/1995 vernieuwing en sloop van de sluis- en brugwachtershuis tot aan de onderbouw; bouw van nieuw bedieningsgebouw op de westelijke oever. In 2009 is de brug gerenoveerd. Ook zijn in de loop van de tijd het houten brugdek vernieuwd en hebben wijzigen plaatsgevonden in de kleurstelling van de hekwerken en trappen van het gehele complex.
Monumentale waarde
De stormvloedkering is een belangrijk onderdeel van de strijd tegen het water, die bepalend is voor het beleid van de Nederlandse rijksoverheid in de tweede helft van de twintigste eeuw. De stormvloedkering is daarnaast illustratief voor het streven naar integratie van economische en waterstaatkundige belangen die de Nederlandse aanpak hierin kenmerkt. Het is het eerste onderdeel van het belangrijkste waterstaatkundige project van de wederopbouwperiode. Ook vanwege de combinatie met de brug is zij van uitzonderlijke betekenis als mijlpaal in de toegankelijkheid van de Krimpenerwaard.
De stormvloedkering is een essentieel onderdeel van een serie kunstwerken in zuidwest Nederland ter bestrijding van watersnood in het door de overheid aangewezen Deltagebied. Ook is de stormvloedkering een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van de waterbouwtechniek, in het bijzonder die van de kunstwerken van de Deltawerken. Er is sprake van grote innovatieve waarde vanwege de technische originaliteit van de reeks deltawerken in hun geheel en dit eerste deltawerk in het bijzonder, zowel wat betreft het concept en de technische oplossingen, als wat betreft de organisatie van het ontwerp- en bouwproces. Dat geldt ook voor de innovatieve toepassingen in de constructie van het vaste brugdeel en de basculebrug.
De hoogwaardige constructieve en esthetische vormgeving komen onder meer tot uiting in de vorm van de heftorens en de schuiven, de esthetische uitwerking van de constructie van de brug met vakwerkliggers, de combinatie van beton en staal en het ondersteunende oorspronkelijke kleurgebruik.
Bronnen en verwijzingen
- A. Bosch, W. van der Ham, E. Berkers, H. Lintsen, Twee eeuwen Rijkswaterstaat 1798-1998, Zaltbommel 1998.
- Beeldbank RCE Meer foto's van dit rijksmonument
- Bosma, ‘De kunstwerken van Rijkswaterstaat’, in: Schot, Lintsen, Rip en De la Bruhèze (red.), Techniek in Nederland in de twintigste eeuw, Deel 1, p. 80-87.
- C.J.M. Schuyt en Ed Taverne, 1950. Welvaart in zwart-wit, Den Haag 2000, p.149
- G. P. van de Ven en F. H. J. van Aesch, Mensen in een waard vol wind en water: geschiedenis van de waterhuishouding in de Krimpenerwaard, Hilversum 2004.
- H.J. Stuvel, Grendel van Holland, Rotterdam 1961, 48-62.
- Hilde de Haan, Ids Haagsma, ‘De Deltawerken: techniek, politiek, achtergronden, ….1984, o.a. 84-85
- Kiemeneij-Hommes, M., ‘De totstandkoming van de Algerabrug te Krimpen aan den IJssel’, H.E.K., 13 (1988), 1, 1-23
- Monumenten in Nederland Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes, Monumenten in Nederland. Zuid-Holland - Krimpen aan den IJssel, Zeist /Zwolle 2004, 68-69.
- architectuurgids.nl Stormvloedkering Hollandse IJssel
- ‘De Algerabrug en stormvloedkering bij Krimpen aan den Ijssel’, in: Catharina L. van Groningen, Geïllustreerde beschrijving De Krimpenerwaard, Zwolle/Zeist 1996, 99-100
- ‘Stormvloedkering Hollandsche IJssel in gebruik. Ter bescherming van enkele miljoenen mensen’, Nieuwsblad van het Noorden, 22 oktober 1958.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 19 jan 2024 om 17:32.