Well - Bij Grotestraat 20 - Sint Vituskerkhof

⇐ (9034) monumentenregisterMonumentnummer: 9034

Introductie

Kerkhof met onderste muurwerk van de oude St. Vituskerk, vijftiende en tweede kwart negentiende eeuw, die in 1944 verwoest werd.

De kerk niet lang na de oorlog met de schade duidelijk zichtbaar.

De oude toegang via de toren is nog intact en vormt nu de ingang naar het kerkhof.

Kenmerken

• Datering: 15de eeuw tot en met 1944
• Architect: Onbekend
• Rijksmonument sinds: 21 januari 1970

Historie

Het dorp Well bestond al heel lang toen de kerk geschonken werd aan de Sint-Vitusabdij in Mönchen-Gladbach. Het dorp lag op een locatie waar men gemakkelijk de Maas kon oversteken, dan wel kon aanleggen. De parochie werd in 1251 voor het eerst genoemd. Pas in 1815 werd Well onderdeel van Nederland, na eerst bij Spaans Gelre te hebben behoort en daarna bij Pruisen.

De kerk van Well werd direct langs de Maas gebouwd op een iets hoger gelegen rug. Van de aan Sint Vitus gewijde kerk is niet duidelijk wanneer deze precies gesticht is maar dat moet ook teruggaan tot vóór de 10de eeuw. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd de kerk verwoest, maar deze werd in de zeventiende eeuw weer opgebouwd. In 1841 werd het schip compleet vernieuwd en vergroot. Ook het kerkhof werd toen vergroot en behalve de muur langs de Maas zijn alle kerkhofmuren toen nieuw opgetrokken.

Op de oude torenfundamenten werd in 1869 een nieuwe toren gebouwd. In de Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst uit 1926 werd deze kerk als weinig interessant omschreven en in een latere uitgave werd alleen ingegaan op het koor, overblijfsel van een laatgotische kapel. In het koor bevond zich een sarcofaag-tombe maar over grafkelders wordt niet gesproken. Wel werd in de voorlopige lijst op het kerkhof een twintigtal stenen grafkruisen genoemd, daterend van 1574 tot 1762.

In 1944 liep de kerk en de rest van het dorp ernstige schade op door aanhoudend granaatvuur van de Engelsen vanaf de westzijde van de Maas. Na de oorlog ontstond een meningsverschil over de locatie van de nieuw te bouwen kerk. De burgemeester wilde een grotere kerk op de oude locatie, maar de pastoor wilde een nieuwe kerk op een andere locatie. Pas in 1956 werd begonnen met de bouw van een nieuwe kerk aan de andere zijde van het dorp. Ter plekke van de oude kapelanie, op het voorhof van de oude kerk, werd een kleine kapel gebouwd. Het dorp zelf werd iets ten noorden, wat hoger gelegen, uitgebreid.

Rijksmonument

In 1970 werd het kerkhof met de resten van de kerk aangewezen als rijksmonument. Daarbij werden geen grafkruisen genoemd. Het baldakijn dat in 1857 op het kerkhof werd gebouwd is in 2002 als zelfstandig monument aangewezen.

Huidige situatie

Het kerkhof is al enige tijd niet meer in gebruik nadat na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe begraafplaats bij het nieuwe dorp werd aangelegd. Tot in de jaren vijftig vonden nog wel bijzettingen plaats, maar daarna is het kerkhof gesloten en verwaarloosd.

Het kerkhof is onder andere te betreden via de oude toreningang, waarna men op het gedeelte komt dat ooit de kerk was. Nu bestaat dit deel uit een grasmat met struiken binnen de contour van de oude kerk met daarbinnen nog de contouren van een oudere kerk die in 1586 werd verwoest. Aan de west- en zuidzijde staan enkele opvallende treurwilgen die het beeld hier grotendeels bepalen. Ter hoogte van waar ooit het altaar gestaan moet hebben is nu een smeedijzeren kruis geplaatst. Onder de restanten van het koor bevindt zich nog een grafkelder van de aanzienlijke families die ooit het kasteel in Well in bezit hadden. Hier werd in 1878 freule Marianne von Evers van Aldendriel bijgezet, naar later bleek de laatste.

Langs de muur aan de straatzijde staan 22 niet met name in de omschrijving genoemde grafkruizen. De kruizen zijn in het verleden wel talloze malen geïnventariseerd en laten zich goed vergelijken met tientallen andere hardstenen grafkruizen op Limburgse kerkhoven die wel beschermd zijn.

---

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met stichting Dodenakkers.

Bronnen en verwijzingen

• Archief Well
• Diverse krantenartikelen en foto's, aangedragen door Archief Well.
• Kerkgebouwen in Limburg: Well
• Well, in: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, I. De provincie Limburg (Amby-Meer), 1926

Zie ook

Monumenten

• Well - Bij Grotestraat 20

Artikelen

• Katholieke begraafplaatsen in Nederland

Hoort bij deze thema's

• Begraafplaatsen en grafmonumenten

Trefwoorden

Kerkhof, Kerk

Specialist(en)

• Leon Bok

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---