Stroomgordel en doorbraakgeul Est
< Aardkundig erfgoed - inleiding
Samenvatting
De stroomrug van Est was actief tijdens de IJzertijd. Later, tijdens de vroege middeleeuwen is de oude restgeul van dit systeem tijdens een voerstroming als doorbraakdal gebruikt. Dit vormt een van de grootste natuurlijke doorbraakgeulen van het rivierengebied.
Aardkundig fenomeen (primair)
doorbraakgeul, restgeul, stroomrug
Periode(s)
- Holoceen - IJzertijd
- Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Gevormd door
rivieren
Kenmerkendheid
- Stroomrug met een van de grootste natuurlijke doorbraakgeulen in het Nederlandse rivierengebied.
Ontstaansgeschiedenis
De Est stroomrug is een gevormd door een riviertak die hier tijdens de IJzertijd stroomde. Er stroomde in die periode meerdere kleine takken van de Rijn in het oostelijk deel van de Tielerwaard. Aan maaiveld ligt een oeverwal (bestaande uit zandige klei) met daaronder zandige beddingafzettingen. Rondom de stroomruggen ligt (vaak zandige) komklei in de ondergrond. Toen de Linge vlak voor de Romeinse tijd actief werd als nieuwe tak raakte de Est stroomgordel verlaten.
Doordat de rivieren tijdens de IJzertijd hier veel sediment hadden afgezet en oeverwallen hadden opgebouwd was dit deel van de delta relatief hoog. Tijdens overstromingen vormde dit deel van de delta dan ook een obstakel. Ergens tijdens de Vroege Middeleeuwen vond het water een zwakke plek via de oude restgeul van de Est stroomrug die nog als een depressie in het landschap aanwezig was. Daardoor is deze restgeul als doorbraakdal verder uitgeschuurd en ligt deze nog als een kilometers lange kronkelende laagte in het landschap.
Huidige aardkundige processen
Geen
Bodems en waterhuishouding
De bodems bestaan vooral uit kalkhoudende ooivaaggronden en poldervaaggronden (zavel en lichte klei). .
Relatie met archeologie en cultuurhistorie
- Van oudsher zijn stroomruggen de bewoonde gebieden in het rivierengebied, met oude dorpskernen, wegen en fruitteelt.
Verder lezen
- Cohen, K. M., Stouthamer, E., Hoek, W. Z., Berendsen, H. J. A., & Kempen, H. F. J. (2009). Zand in banen: zanddieptekaarten van het Rivierengebied en het IJsseldal in de provincies Gelderland en Overijssel.
- Cohen, K. M., Stouthamer, E. Pierik, H.J., Geurts, A.H. (2012). Vernieuwd Digitaal Basisbestand Paleogeografie van de Rijn-Maas Delta.
- Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64.
- Pierik, H. J., Stouthamer, E., & Cohen, K. M. (2017). Natural levee evolution in the Rhine-Meuse delta, the Netherlands, during the first millennium CE. Geomorphology, 295, 215-234.
- Tornqvist, T. E. (1993). Holocene alternation of meandering and anastomosing fluvial systems in the Rhine-Meuse delta (central Netherlands) controlled by sea-level rise and subsoil erodibility. Journal of Sedimentary Research, 63(4), 683-693.
- Verbraeck, A. (1984). Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland 1: 50.000, Blad Tiel West (39W) en Tiel Oost (39O), Rijks Geologische Dienst, Haarlem.
Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed
- GEA-objecten: 38W5; Est, fossiele rivierloop
- Van Beusekom 2007: GL76 (onbeschreven)
Zie ook
Aardkundig erfgoedArtikelen- Stroomruggen (beheermodel) (Let op: pagina bestaat niet.)
doorbraakgeul, Est, stroomrug, Tielerwaard, Betuwe
Specialist(en)
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 30 aug 2024 om 02:01.