Den Helder - Nieuweweg 3 - Fort Dirksz Admiraal

⇐ (338271) monumentenregisterMonumentnummer: 338271

Introductie

Vestingwerk, gebastionneerd fort met twee ravelijnen en een enveloppe, omsloten door grachten. Op de oorspronkelijke wal met hoge steile taluds een luchtdoelbatterij uit de tweede wereldoorlog. Daarvoor een in de liniewal gelegen redan met vooruitgeschoven caponnière en een aantal bunkers. Aan de zuidzijde van het terreplein, een bomvrij onderkomen.

Kenmerken

• Datering: 1811-1813 met latere toevoegingen
• Architect: n.v.t.
• Bouwstijl: n.v.t.
• Rijksmonument sinds: 1 november 2004

Aanleiding voor de bouw van het fort was de landing van Engelse en Russische troepen in 1799 op de kust van Noord-Holland ten zuiden van Huisduinen en de daarop volgende verovering van Den Helder, dat aan de zuidzijde onvoldoende verdedigd bleek. In 1811 besluit Napoleon, na zijn bezoek ter plaatse, tot de bouw van de Stelling van Den Helder om het landfront beter te kunnen verdedigen. Het plan was de aanleg van een gebastioneerde omwalling, waar dit fort deel van zou gaan uitmaken.

Fort Dirksz Admiraal is gelegen op het zuidelijkste punt van de linie die toen aan de zuidzijde van Den Helder is aangelegd tussen Fort Erfprins en de huidige forten Westoever en Oostoever. Het ontwerp bestond uit een gebastioneerd fort met drie bastions en een groot bomvrij wachthuis. Onder de Fransen kreeg het fort de naam l’Ecluse, die later werd gewijzigd in Dirksz Admiraal.

Na het vertrek van de Fransen werd onder Koning Willem I doorgewerkt aan de stelling en dus ook aan Fort Dirksz Admiraal. Volgens de plannen moest het fort, dat aan de achterzijde open zou blijven nu gaan bestaan uit een reduit, een kroonwerk, twee ravelijnen en een bedekte weg. Alles werd omgeven door natte grachten. Er kwamen drie bakstenen gebouwen, kruitmagazijnen, een stenen doorgang en een wachthuis Plannen voor een kazerne uit 1828 werden na het leggen van een fundering niet verder doorgezet.

Tijdens de Frans-Duitse oorlog in 1870-1871 was gebleken dat een uitgestrekt fort met ravelijnen geen nut meer had bij de toenmalige oorlogsvoering. Naar aanleiding daarvan werden de voorwerken in 1886 geslecht. De grachten bleven ongewijzigd waardoor de oorspronkelijke structuur van het fort nog altijd herkenbaar is. De wal werd verhoogd en op de wal kwamen zestien emplacementen voor kanonnen.

Midden onder de batterij werd een bomvrije kazerne gebouwd, gedeeltelijk bestaand uit drie verdiepingen, met grotere ruimte voor legering van militairen. Ook kwamen er grotere ruimte voor buskruitmagazijnen en een stelsel van kamers en verbindende gangen. Voor de batterij kwam op een eilandje de bakstenen caponnière, waarin vier kanonnen werden geplaatst voor flankerend voor op het terrein voor de linie. In het begin van de 20e eeuw werden nog vier betonnen schuilplaatsen gebouwd, waarvan er drie nog bestaan. Het gesmede ijzeren hek uit die periode is inmiddels verdwenen.

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werden aan het fort nog grote veranderingen aangebracht. Op het middeldeel van de oude batterij bouwden de Duitsers een grote luchtdoelbatterij met vier geschutsbunkers van het type FL243, gebouwd op de vier bunkers, van het type L401. Het aardmassief werd verder verhoogd, terwijl een verdieping van de kazerne werd gesloopt. Ook ontstond er in het fort een netwerk van onderaardse gangen en ruimten en overal op het terrein kwamen nieuwe bunkers, waarvan de meest inmiddels onder het puin van de door de bombardementen op de stad verwoeste gebouwen zijn verdwenen.

In 1958 werd het fort formeel opgeheven als vestingwerk.

Alle openingen van de oorspronkelijk onderkomens zijn dichtgemaakt.

Monumentale waarde

Het op bevel van Napoleon gebouwde fort is een belangrijk onderdeel van de vestingwerken van Den Helder en is van groot belang voor de militaire geschiedenis, niet alleen van Den Helder maar van heel Nederland. Bovendien is het fort van belang vanwege de verschillende tijdlagen die hier te vinden zijn en die getuigen van de veranderende visies in de loop van de tijd m.b.t. vestingbouw.

Bronnen en verwijzingen

• Bibliotheek RCE J. van Tongeren, Beknopt overzicht van de geschiedenis Stelling Den Helder in: Stelling Krant, 1e jaargang 2 en tweede jaargang 1, 1992 en 1993
• Bibliotheek RCE Stichting Menno van Coehoorn, Atlas van Historische Vestingwerken in Nederland, Utrecht Noord Holland, 1964
• Gemeente Den Helder, Fort Dirksz Admiraal te Den Helder, geschiedenis en meerjarenplan, Den Helder, ongedateerd
• Monumenten in Nederland Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland, Noord-Holland - Den Helder 2006
• Traces of War Fort Dirks Admiraal (Marine Flakbatterie Dirks Admiral)

Zie ook

Monumenten

• Den Helder - Het Nieuwe Werk 36 - Fort Oostoever
• Den Helder - Westoever 1 - Fort Westoever
• Den Helder - Verbindingswal Den Helder

• Den Helder - Verbindingswal Den Helder

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Monumenten - Verdedigingswerken en militaire gebouwen

Hoort bij deze thema's

• Monumenten
• Verdedigingswerken en militaire gebouwen

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---