Gees - Klinkenberg
< Rijksmonumenten⇐ (341036) monumentenregisterMonumentnummer: 341036
Introductie
Resten van een mottekasteel met voorburcht, gebouwd en gebruikt in de late middeleeuwen.
Kenmerken
- Type: mottekasteel
- Periode: Middeleeuwen
- Rijksmonument sinds: 14 augustus 1987
Voor de exacte locatie en begrenzing van dit archeologisch rijksmonument: volg de link naar het Monumentenregister rechts bovenaan deze kennisbankpagina, en klik vervolgens daar op het bijbehorende kaartje.
Verhaal over het rijksmonument
Ten zuidwesten van het dorp Gees ligt de motteversterking Klinkenberg. De versterking is aangelegd op een strategische plek, namelijk daar waar de oude weg van Ruinen naar Coevorden het dal van de Geeserstroom kruist. In het landschap van nu is het mottekasteel nog goed te zien als een begroeide heuvel en een lager terrein, de voorburcht. De twee terreinen zijn van elkaar gescheiden door een gracht die uitkomt in een gracht die het gehele complex omringt. Tegenwoordig is de gracht grotendeels verland en heeft deze het karakter van een droge ondiepe greppel, die het verloop van de gracht nog duidelijk markeert.
De Klinkenberg bestaat uit een, nu nog drie meter, hoge bult die met eikenbomen is begroeid. Daartegenaan ligt een niervormige voorburcht die de Keutershoogte wordt genoemd. Zowel de hoofdburcht als de voorburcht waren in de late middeleeuwen aanzienlijk hoger en omgeven door een tien meter brede gracht. Houten bruggen verbonden de terreinen met elkaar en het omliggende gebied. Op de ruim zes meter hoge hoofdburcht stond waarschijnlijk een houten toren die omgeven was door een palissade. De voorburcht was een versterkt terrein voor een boerderij met stallen en schuren. Het geheel zal destijds opvallend zijn geweest in het moerassige beekdal van de Geeserstroom.
Wanneer het mottekasteel is gebouwd en hoe lang het in gebruik is geweest, is niet bekend. Wel dat er al in de eerste helft van de dertiende eeuw bouwactiviteiten waren. Dat weten we omdat bij archeologisch onderzoek in de gracht een eikenhouten brugpaal tevoorschijn kwam. De jaarringen vertellen dat dit hout uit de periode tussen 1231 en 1247 dateert. In de jaren dertig van de vorige eeuw is de hoofdburcht gedeeltelijk en de voorburcht geheel afgegraven. Dat gebeurde in het kader van de werkverschaffing. Met de grond die vrijkwam bij het afgegraven van de voorburcht is de gracht gedicht en daarna is dat deel als landbouwgrond gebruikt. In 2002 zijn de oude contouren van het grachtencomplex weer zichtbaar gemaakt.
De Klinkenberg is omgeven door allerlei mysteries. Een volksverhaal meldt dat monniken daar een klooster wilden bouwen, maar werden gedwarsboomd door de lokale bevolking. Andere verhalen brengen de Klinkenberg in verband met de familie Klincke of Klencke die in de late middeleeuwen in het naburige Oosterhesselen zetelde. Volgens één verhaal hebben boeren van het dorp Gees de heer van Klencke die in het gebied een kasteel wilde bouwen met hooivorken en dorsvlegels verjaagd. Kort daarna zag deze alsnog kans om op de huidige plek een kasteel te bouwen. De Klinkenberg is aangelegd in een periode van hevige machtsstrijd tussen twee landsheren: de bisschop van Utrecht en de heer van Coevorden. Beide streden om de zeggenschap over Drenthe. De Klenckes waren, in tegenstelling tot veel andere Drenten, die de heer van Coevorden volgden, trouwe bisschoppelijke dienaren. Deze machtsstrijd mondde in 1227 uit in een veldslag bij Ane, nu een buurtschap in Overijssel. Bisschop Otto van Lippe vond hierbij de dood, evenals een deel van zijn ridders. De overgebleven bisschoppelijke volgelingen in Drenthe zullen toen een moeilijke tijd hebben gehad. Ook de Klenckes. Mogelijk is hun kasteel door de heer van Coevorden belegerd en met vuur bestookt. De verkoolde balken, stenen slingerkogels en delen van een kruisboog die bij opgravingen uit de gracht tevoorschijn kwamen, wijzen op zo’n belegering en zware strijd. Later keerde rust weer en zaten de Klenckes wederom vast in het zadel. Uit oude kronieken weten we dat Gerard Klinke in 1263 was betrokken bij de verwoesting van de waterburcht ten zuiden van Eelde. De eigenaar van deze versterking had partij gekozen tegen de bisschop. En dat was reden om dit mottekasteel te verwoesten.
Wanneer de Klinkenberg als mottekasteel is opgegeven, is niet bekend. Waarschijnlijk bouwden de heren van Klencke in de zestiende eeuw de havezathe Klencke. Deze ligt hemelsbreed op zo’n 7 kilometer oostelijk van de motte.
Vrijstellingsdiepte
Bij dit rijksmonument liggen de archeologische resten dieper in de ondergrond en is er een vrijstellingsdiepte van 25 cm onder het maaiveld van toepassing.
Wel is altijd een vergunning vereist voor:
- het verrichten van bouwwerkzaamheden;
- aanbrengen van verhardingen;
- het wijzigen van het grondwaterpeil;
- het dempen/uitdiepen van watergangen of depressies;
- het ophogen, verlagen of egaliseren van het terrein.
Archeologisch rijksmonumentenpaspoort
Nederland kent circa 1500 archeologische rijksmonumenten. Om eigenaren beter te informeren over 'hun' monument heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2023 per monument een archeologisch rijksmonumentenpaspoort uitgegeven. Het bevat informatie over locatie, ouderdom en het type monument, aangevuld met gegevens over bescherming en zorgvuldig gebruik. Deze pagina is (deels) opgesteld en/of aangevuld op basis van dit paspoort. Het is een aanvulling op de monumentgegevens in het Rijksmonumentenregister.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mrt 2024 om 14:24.