Anloo - Anloo/Schipborg/Borgweg/Strubben/Kniphorstbos

⇐ (522161) monumentenregisterMonumentnummer: 522161

Introductie

Terrein met daarin sporen uit het laat-paleolithicum tot en met de late middeleeuwen zoals een viertal hunebedden (waaronder twee geheel ontmantelde exemplaren), enkele urnenvelden, een groot aantal grafheuvels, zeer brede bundels parallel verlopende karrensporen en middeleeuwse markewallen.

Afb. 1. Foto © beeldmateriaal.nl

Afb. 2. Kaartje van het terrein

Kenmerken

Type: galgenberg, grafheuvel, markesteen, megalietgraf, urnenveld, weg
Periode: Steentijd, Bronstijd, IJzertijd, Middeleeuwen, Nieuwe tijd
Rijksmonument sinds: 17 augustus 2006

Voor de exacte locatie en begrenzing van dit archeologisch rijksmonument: volg de link naar het Monumentenregister rechts bovenaan deze kennisbankpagina, en klik vervolgens daar op het bijbehorende kaartje.

De ondergrond van dit terrein wordt gevormd door de Hondsrug. Die ontstond aan het einde van de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden. Een ijsstroom schoof toen vanuit het Noorden over het huidige Groningen en Drenthe heen. De druk van het ijs en de kracht van het smeltwater lieten een patroon van parallel lopende ruggen en laagtes in het landschap achter. Op die ruggen werd in de laatste ijstijd zand afgezet door de wind, dat we dekzand noemen.

De ontwikkeling en bewoning van de Hondsrug zijn bepaald door dit ijstijdenlandschap van ruggen en dalen. Na de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, trokken er eerst jagers, vissers en verzamelaars door het gebied. In de beekdalen en de bossen die de streek toen bedekten, was voedsel in overvloed te vinden zoals wild, vis en eetbare planten.

Vanaf ca. 3400 v.Chr. vestigden zich de eerste landbouwers op de hogere zandgronden. Zij kapten het bos, legden akkers aan, weidden hun vee en bouwden boerderijen van hout, leem en riet. We kennen hen vooral van hun stenen grafmonumenten, de hunebedden. Van latere bewoners zijn honderden grafheuvels bewaard gebleven en stelsels van karrensporen die oude wegen aangeven.

Dit rijksmonument omvat vier hunebedden, waarvan er twee (bovengronds) verdwenen zijn. De hunebedden werden tussen 3400 en 3000 v.Chr. gebouwd, het zijn de oudste monumenten in Drenthe. Hunebedden zijn grafkamers die gemaakt werden van grote stenen die met het ijstijden-ijs waren meegekomen. In één hunebed werden meerdere mensen begraven, maar niet iedereen kwam hier na zijn dood in terecht. Na het begrafenisritueel werden de hunebedden afgedekt met een pakket grond, dat de dekheuvel wordt genoemd.

Ook liggen er tientallen grafheuvels uit vrijwel alle prehistorische perioden. De nabestaanden legden deze heuvels aan voor hun overledenen of begroeven hen in oudere heuvels. Aanvankelijk deed men aan lijkbegraving, later raakte crematie in zwang en werden de stoffelijke resten vervolgens in een urn onder of in een grafheuvel bijgezet. Op sommige plaatsen, ook hier op de Hondsrug, ontstonden complete urnenvelden waarin honderden of zelfs duizenden personen hun laatste rustplaats vonden.

Op één van de grafheuvels heeft vanaf de dertiende eeuw een galg gestaan, de Galgenberg. Tegenwoordig staat er een zwerfkei op, die dienst doet als markesteen en de grens tussen de marken Schiphorst, Anloo en Zuidlaren markeert. In de middeleeuwen werden deze grenzen ook wel aangegeven door wallen met aan weerszijden een greppel, de markewallen. Ook daarvan zijn resten bewaard. Bij de Galgenberg komen bundels karrensporen samen.

Vrijstellingsdiepte

Contact met RCE opnemen.

Bij dit rijksmonument gaat het om archeologische resten op en/of dicht onder het maaiveld; bij voorgenomen ingrepen graag contact opnemen met de adviseur archeologie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Archeologisch rijksmonumentenpaspoort

Nederland kent circa 1500 archeologische rijksmonumenten. Om eigenaren beter te informeren over 'hun' monument heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2023 per monument een archeologisch rijksmonumentenpaspoort uitgegeven. Het bevat informatie over locatie, ouderdom en het type monument, aangevuld met gegevens over bescherming en zorgvuldig gebruik. Deze pagina is (deels) opgesteld en/of aangevuld op basis van dit paspoort. Het is een aanvulling op de monumentgegevens in het Rijksmonumentenregister.

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.