Aduard - Bij Abdijstraat 5

⇐ (531043) monumentenregisterMonumentnummer: 531043

Introductie

Wierde met resten van het cisterciënzer Bernardusklooster.

Afb. 1. Kaartje van het terrein

Kenmerken

Type: klooster, terp/wierde
Periode: IJzertijd, Romeinse tijd, Middeleeuwen
Rijksmonument sinds: 13 mei 2011

Voor de exacte locatie en begrenzing van dit archeologisch rijksmonument: volg de link naar het Monumentenregister rechts bovenaan deze kennisbankpagina, en klik vervolgens daar op het bijbehorende kaartje.

Een wierde (in Friesland spreekt men van 'terp' en in andere delen van Nederland van 'werf' of 'pol') is een kunstmatig opgeworpen verhoging in laag-Nederland om droog te kunnen wonen. Eeuwenlang hebben de bewoners ophogingslagen aangebracht en hun huizen herbouwd. Het ophogen begint in de late ijzertijd (ca. 250 voor Chr.) en loopt door tot in de volle middeleeuwen. Vanaf de wierden is het landschap ontgonnen en benut. Zo ontstonden licht verhoogde akkers rond de wierde, zogenaamde 'valgen'. Veel wierden hebben een radiale indeling met paden die aan de rand samenkomen in een karakteristieke ossengang. De woonheuvels zijn via natuurlijke watergangen verbonden met hun omgeving. Veel wierden zijn tot op de dag van vandaag bewoond en in gebruik. Er zijn er ongeveer 600 in Groningen.

Een klooster is een complex van gebouwen, bestemd voor een gemeenschap van mannen of vrouwen die binnen de muren een godsdienstig leven leiden. Een klooster bestaat uit een kloosterkerk, kloosterhof en -gang, kapittelzaal, refter, ziekenzaal, keuken en verblijven van de kloosterlingen. In Nederland kennen we kloosters vanaf de vroege middeleeuwen.

Klooster Sint Bernardus in Aduard behoorde tot de cisterciënzer orde en werd in 1192 gesticht door twaalf monniken en een abt van het Friese moederklooster Klaarkamp. Het was het eerste Groninger cisterciënzer klooster. Na circa 1240 kreeg de abdij vorm naar het voorbeeld van de Franse cisterciënzerkloosters met monumentale gotische kloosterkerk, waarop aan de zuidzijde een pandhof aansloot, waaromheen diverse vleugels waren gegroepeerd. In deze vleugels bevonden zich het dormitorium (slaapzaal), een kapittelzaal, keuken en een scriptorium (schrijfzaal).

De Reformatie maakte een eind aan het klooster. Op de ziekenzaal na werd het complex als steengroeve gebruikt. De ziekenzaal (het gebouw met de rode deur op de foto hiernaast) werd als N.H. kerk in gebruik genomen en ontliep daardoor de slopershamer. De overige resten van het kloostercomplex bevinden zich onder de grond. De lay-out van het kloostercomplex is gemarkeerd en voorzien van een informatiepaneel (pagina 2). In Aduard bevindt zich het Kloostermuseum Aduard dat aan de geschiedenis van de cisterciënzer abdij gewijd is.

Vrijstellingsdiepte

60 cm onder maaiveld.

Bij dit rijksmonument liggen de archeologische resten dieper in de ondergrond waardoor er een vrijstellingsdiepte van 60 cm onder maaiveld van toepassing is. Wel is altijd een vergunning vereist voor:

bouwwerkzaamheden;
het aanbrengen van verhardingen;
ophogen, verlagen of egaliseren;
het dempen van watergangen of depressies;
het graven of verbreden van sloten;
het wijzigen van het grondwaterpeil;
het aanleggen en verwijderen van leidingen;
het aanbrengen van beplantingen;
sloopvergunningsplichtige werkzaamheden;
overige wijzigingen.

Archeologisch rijksmonumentenpaspoort

Nederland kent circa 1500 archeologische rijksmonumenten. Om eigenaren beter te informeren over 'hun' monument heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2023 per monument een archeologisch rijksmonumentenpaspoort uitgegeven. Het bevat informatie over locatie, ouderdom en het type monument, aangevuld met gegevens over bescherming en zorgvuldig gebruik. Deze pagina is (deels) opgesteld en/of aangevuld op basis van dit paspoort. Het is een aanvulling op de monumentgegevens in het Rijksmonumentenregister.

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.