Thesauri bij de RCE - Best practices

Introductie

Deze pagina geeft een overzicht van tips en suggesties voor het aanmaken van een thesaurus en het opnemen van termen in een thesaurus, zoals een eigen thesaurus of de Cultuurhistorische Thesaurus. Op deze pagina beperken we ons tot algemene tips, zoals termen beschrijven en ordenen.

Voor technische ondersteuning is de pagina Poolparty te raadplegen, via Zie ook hieronder.

Wil je termen of suggesties aanleveren voor de Cultuurhistorische Thesaurus, raadpleeg dan naast deze pagina ook de pagina over de Cultuurhistorische Thesaurus, onder de sectie Zie ook.

Termennetwerk

Nieuwe thesaurus of niet?

Voordat je met een thesaurus begint is het van belang te overwegen of een nieuwe thesaurus noodzakelijk is. Het uitgangspunt binnen de erfgoedsector is om zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande thesauri, zoals de Cultuurhistorische Thesaurus, de AAT, of RKD Artists. Dit voorkomt versnippering van termen en maakt het eenvoudiger collecties met elkaar te verbinden. Als het gaat om termen die op zijn plaats zouden kunnen zijn in al bestaande thesauri, is het raadzaam om eerst met de bronhouder van deze thesaurus te overleggen of de gewenste termen kunnen worden opgenomen - en zo ja, of ze dan ook in de gewenste hiërarchische relatie kunnen worden opgenomen met de gewenste definitie. Nieuwe termen om cultureel erfgoed te beschrijven kunnen bijvoorbeeld meestal eenvoudig worden toegevoegd aan de Cultuurhistorische Thesaurus.

Tips voor het werken aan een thesaurus

Het maken van een thesaurus kan een langdurig proces zijn, maar gelukkig hoeft een thesaurus niet per se compleet te zijn voordat je deze publiceert. Bij de meeste thesauri vinden nog regelmatig toevoegingen plaats. De volgende tips kunnen je helpen bij het aanmaken van een nieuwe thesaurus.

Tips & tricks

Bepaal je doel

Waarvoor dient de thesaurus? Is het voor algemeen gebruik of is het gespecialiseerd voor een bepaald vakgebied, een specifiek type erfgoed, of bepaalde collecties? Dit helpt je om de thesaurus af te bakenen en termen te ordenen.

Verzamel woorden

Verzamel een lijst van woorden die je wilt opnemen. Je kunt beginnen met een kernset van veelvoorkomende woorden en van daaruit uitbreiden.

Categoriseer woorden

Groepeer woorden in categorieën of thema's op basis van hun betekenissen. Bijvoorbeeld categorieën zoals "materialen", "personen", "gebeurtenissen", enzovoort. Een thesaurus is geen woordenboek, maar gaat om categorieën en onderliggende relaties.

Identificeer synoniemen

Geef waar mogelijk synoniemen of alternatieve schrijfwijzen aan voor een term. Dit verbetert de vindbaarheid.

Geef definities

Bedenk voor elk woord een definitie. Gebruik hiervoor niet meer dan ca. 80 woorden om de leesbaarheid te vergroten.

Erken bronnen

Als je bestaande bronnen of verwijzingen gebruikt, zorg er dan voor dat je de juiste erkenning geeft en je houdt aan auteursrechten- en licentieregels.

Benoem gerelateerde termen

Geef andere termen weer waar de beschreven term een kenmerkende relatie mee heeft. Doel hiervan is een effectieve verwijsstructuur te maken. Dit is niet bedoeld om uitputtend woorden op te sommen die een verre relatie hebben, en ook niet voor de bovenliggende en onderliggende term. Te veel irrelevante verwijzingen maken verbanden onoverzichtelijk.

Overweeg hiërarchische woordrelaties

Denk na over verwante woordrelaties zoals bredere termen (woorden die algemener zijn) en nauwere termen (woorden die specifieker zijn). Het opnemen van deze relaties zorgt ervoor dat gebruikers ook deze termen te zien krijgen bij een zoekactie. Bijvoorbeeld, als je zoekt op 'goud', kan een bredere relatie met 'edelmetaal' ervoor zorgen dat gebruikers ook (optioneel) objecten te zien krijgen die een relatie hebben met de term 'zilver'.

Zoek feedback

Verzamel indien mogelijk feedback van collega's en potentiële gebruikers om de kwaliteit en bruikbaarheid van je thesaurus te verbeteren.

Publiceren van een thesaurus

Het is aan te raden je thesaurus te publiceren als deze (voldoende) gereed is, zodat iedereen er gebruik van kan maken. Er zijn verschillende manieren om een thesaurus te publiceren, van een PDF tot linked data format. De beste manier wat betreft hergebruik van termen, is om een thesaurus online beschikbaar te maken als linked data. Op deze manier worden de termen vindbaar via internet en kunnen ook andere erfgoedinstellingen de termen integreren in hun objectbeschrijvingen.

Via de RCE bieden we de mogelijkheid om in een web interface te werken aan een nieuwe thesaurus. Ook kun je deze direct publiceren als linked data, zodat de thesaurus voor iedereen te vinden is en te gebruiken. Dit kan via onze Poolparty omgeving, waarover je meer kunt vinden op de Poolparty pagina (zie hieronder).

Thesaurus opnemen in het Termennetwerk

Vanuit het Netwerk Digitaal Erfgoed is een applicatie ontwikkeld die het mogelijk maakt om online gepubliceerde termen te integreren in je collectiebeheersysteem; het Termennetwerk. Via het Termennetwerk kun je als erfgoedinstelling allerlei thesauri gelijktijdig doorzoeken en de gevonden termen direct opnemen in je collectieregistratie. Dit maakt het mogelijk om je eigen collectie beter te beschrijven en ook om erfgoeddata met elkaar te verbinden via gedeelde termen. De RCE is sinds 2023 verantwoordelijk voor deze applicatie en de doorontwikkeling ervan.

Omdat je via Poolparty eenvoudig je thesaurus kunt publiceren als linked data kun je, als je wilt, je nieuwe thesaurus direct vindbaar en doorzoekbaar maken voor collectiebeheerders via het Termennetwerk. Bekijk ook de voorwaarden en aangeraden standaarden om een thesaurus op het Termennetwerk aan te bieden.

Wil je hierover meer weten, neem dan contact op met het RCE thesaurus-team via thesauri@cultureelerfgoed.nl.