Schokland
Introductie
Schokland en omgeving zijn sinds 1995 aangewezen als UNESCO werelderfgoed. Het gebied vertegenwoordigt de eeuwenoude relatie tussen mens en water.
Geschiedenis
De oudste sporen van menselijke activiteit dateren uit het eind van de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden. Omstreeks 6900 jaar terug begon een lange periode waarin mensen met tussenpozen langs de voormalige loop van de Overijsselse Vecht en die van de IJssel jaagden, visten, woonden en boerden. Als de rivier en het gebied toegankelijk waren verbleven ze langs de oevers, bij veengroei en verzanding van de rivier verlieten ze de streek weer. Allerlei tastbare getuigen herinneren aan hun aanwezigheid, zoals vuurplaatsen, begravingen, aardewerkscherven en vuurstenen werktuigen.
Stijgend water maakte dat de mensen het gebied vanaf zo’n 3800 jaar geleden steeds minder bezochten. Eerst werd er niet meer begraven, vervolgens geen vee geweid. Uiteindelijk kwam er ook een einde aan het bivakkeren langs de oever en het vissen. Het zou tot ver in de middeleeuwen, omstreeks het jaar 800, duren totdat er zich weer mensen vestigden.
Toen was een uitgestrekt veenlandschap ontstaan met een groot open water dat later de Zuiderzee zou vormen. In de eeuwen daarna groeven de boeren massaal sloten om nieuwe gebieden te ontginnen en droge voeten te houden. Ook hier werden terpjes opgeworpen, boerderijen gebouwd en akkers aangelegd. Er ontstond een lint van terpjes en dijkjes dat je een dorp zou kunnen noemen. Een heuse gemeenschap, met een kapel en een pastoor.
Maar het water sloeg opnieuw toe, want door de aanleg van sloten klonk het veen in. De bodem daalde en het landschap vernatte. De Zuiderzee sloeg grote stukken land weg en Schokland werd uiteindelijk een eiland. De bevolking, inmiddels vaker visser of schipper dan boer, trok zich terug op grotere terpen aan de oostzijde: De Zuidert, Middelbuurt en Emmeloord.
Onder invloed van de beukende zee werd het eiland steeds kleiner. Houten palenschermen rond de terpen moesten de bewoners beschermen, maar ander onheil verhinderde dat. De schepen van de VOC brachten vanuit de Oost (Indonesië) namelijk niet alleen specerijen, maar ook de paalworm mee. Dit venijnige diertje vrat aan de palenschermen en verzwakte ze.
Bij hoogwater ging het regelmatig mis, dijken en stukken terp werden weggeslagen. Het jaar 1825 bracht rampspoed: 1800 palen weg, 26 huizen vernield, het altaar uit de kerk van Emmeloord weggespoeld en 13 doden. Uiteindelijk greep de regering in en werd het eiland in 1859 helemaal ontruimd.
Sinds het droogleggen van de Noordoostpolder in 1942 is Schokland een eiland op het droge. De grillige contouren van het eiland steken scherp af tegen de omringende strakke kavelgrenzen.
Rijksmonumenten
De volgende monumenten horen bij deze hoofdcategorie:
Meer info
Zie ook
Artikelen- Rijksmonumenten
- Archeologie - types complexen
- Archeologische monumentenzorg
- Panorama Landschap - Noordoostpolder en Urk
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mrt 2024 om 04:05.