Begraafplaatsen - vergunningen en subsidies

Introductie

Er zijn zo’n 1300 beschermde rijksmonumenten op ongeveer 550 begraafplaatsen of kerkhoven. Herstel, beheer en onderhoud van monumentale begraafplaatsen is specialistisch werk, waar vaak veel geld voor nodig is.

Langs een pad op een begraafplaats staan drie grafmonumenten in de berm.
Het verplaatsen van behoudenswaardige grafmonumenten die niet expliciet beschermd zijn, kan een manier zijn om te behouden zoals hier op de gemeentelijke begraafplaats van Alkmaar.
Een oud grafmonument met een nieuwe tekst staat voor een muur op een begraafplaats.
Door oude grafmonumenten te hergebruiken, zoals hier voor een verzamelgraf op de gemeentelijke begraafplaats Tongerseweg in Maastricht, kan het bijzondere beeld van de oude grafvakken grotendeels behouden blijven.
Op een graf is een boom gegroeid, die tot boomstam is afgezaagd.
Het niet tijdig verwijderen van grafbeplanting kan schade opleveren aan het grafmonument, maar ook kunnen de kosten voor verwijdering oplopen zoals hier op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam.
Twee mensen in rode truien staan op een groene hoogwerker tussen de bomen op een begraafplaats.
Bij een beschermde aanleg kan het onderhoud aan bomen financieel ondersteund worden met een Sim-subsidie. Dit moet dan opgenomen zijn in het instandhoudingsplan.
Een met geel korstmos begroeide muur loopt langs een veld. Het veld ligt iets lager dan de muur.
Bij de oude begraafplaats van Bellingeweer in Winsum is de muur expliciet genoemd in de omschrijving en komt dus ook voor subsidie in aanmerking.

Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

Wetgeving over de omgang met beschermde monumenten, waaronder ook de omgang met monumentale begraafplaatsen valt, is opgenomen in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Daar staat in dat het verboden is zonder omgevingsvergunning een activiteit te verrichten die neerkomt op het slopen, verstoren, verplaatsen of wijzigen van een rijksmonument of een voorbeschermd rijksmonument. In dat laatste geval is het monument nog niet officieel aangewezen maar dan geldt de bescherming al wel. Ook het herstellen of gebruiken van een monument op een manier waarop het wordt ontsierd of in gevaar gebracht is volgens de wet verboden zonder vergunning. Voor gemeentelijke en provinciale monumenten kent de Wabo vergelijkbare bepalingen.

Vergunningen

Voor bijna alle beheer- en onderhoudsingrepen bij begraafplaatsen moet een vergunning worden aangevraagd via het omgevingsloket van de gemeente waarin het monument is gelegen. Aan de aanvraag zijn termijnen verbonden waarover op de website van de RCE meer te lezen is. Overleg met de gemeente, liefst ter plekke, alvorens de vergunningaanvraag in te dienen. Dat komt de kwaliteit van het plan en de snelheid van de besluitvorming ten goede.

Verplaatsing grafmonumenten

Om een beschermd grafmonument te verplaatsen om ruimte te creëren voor andere graven, is altijd een vergunning nodig. Bij de beoordeling wordt eerst gekeken wat de aard van de bescherming is. Wanneer die gericht is op het belang van de persoon die er begraven ligt, dan moet het grafmonument zoveel mogelijk in situ worden bewaard. In andere gevallen moeten er zwaarwegende belangen zijn om het grafmonument te verplaatsen. In sommige gevallen zal het graf zelf ook mee verplaatst moeten worden. Wanneer de grafmonumenten niet expliciet beschermd zijn, dan is het mogelijk deze te verplaatsen, mits dit past in het karakter van de begraafplaats. Ook moet de rechthebbende, voor zover aanwezig, met de verplaatsing instemmen. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling de grafmonumenten elders te bewaren als ze daar niet tot hun recht komen.

Hergebruik grafmonumenten

Hergebruik van niet beschermde grafmonumenten op een beschermde begraafplaats wordt aangemoedigd en hier is meestal geen vergunning voor nodig. Hiermee kan de karakteristiek van een begraafplaats intact worden gehouden, terwijl er toch gewoon begraven wordt. Dit is in overeenstemming met de aard van de begraafplaats. Wel moet dan duidelijk zijn dat het eigenaarschap voorafgaand aan de nieuwe uitgifte van het graf bij de houder van de begraafplaats ligt en er geen al te grote wijzigingen aan het grafmonument mogen plaatsvinden. Het gaat hier om hergebruik van een grafmonument, niet om bijzettingen in een bestaand graf. Daarbij blijft immers het grafmonument bij dezelfde familie en wordt er niets gewijzigd, behalve dat er een naam aan toegevoegd wordt. Gaat het om een expliciet beschermd grafmonument, dan is er wél een vergunning nodig.

Gebruik van monumentale begraafplaats

Voor een begrafenis of plaatsing van een grafmonument op een beschermde begraafplaats hoeft meestal geen vergunning aangevraagd te worden mits de monumentale waarden in acht genomen worden. Dit neemt niet weg dat een eigenaar van een beschermde begraafplaats zelf nadere eisen kan stellen aan het plaatsen van nieuwe grafmonumenten.

Subsidie

Voor onderhoud of restauratie van begraafplaatsen is vaak veel geld nodig. Voor onderhoudswerkzaamheden aan rijksbeschermde begraafplaatsen kunnen beheerders subsidie aanvragen. De overheid heeft mogelijkheden geschapen om instandhouding financieel te ondersteunen.

Hovenierswerk

De ‘Subsidieregeling instandhouding monumenten’ (Sim, onderdeel specifiek voor groen) is van toepassing op hovenierswerk op monumentale begraafplaatsen, als de groenaanleg beschermd is of onderdelen daadwerkelijk genoemd zijn in de aanwijzing. Hieronder valt bijvoorbeeld onderhoud aan hagen, beplanting, de padenstructuur, waterlopen en vijvers.

Gebouwde objecten

Gebouwde objecten binnen een groenaanleg op monumentale begraafplaatsen, zoals bruggen, gedenkmonumenten, grafmonumenten en muren, komen ook voor subsidie in aanmerking, mits duidelijk is dat ze expliciet beschermd zijn. Hierop is De ‘Subsidieregeling instandhouding monumenten’ (Sim) van toepassing, maar dan voor gebouwde objecten.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 29 sep 2022 om 10:50.